Француз өнері

Француз өнері - Франция халқыны өнері.

XVI—XVIII ғасырлардағы француз өнері

Бұл кезеңде француз өнері ежелгі антикалық және ренессанстық үлгі ретінде ұстанып, соны жаңаша, классикалық бағытта дамытты. Ондағы ғимараттар, әдетте, симметриялы нақты жобада салынады. Төбесі мансарлы шатырлармен жабылды. Ол осы стильді ойлап тапқан сәулетші Мансар есімімен аталды.

Франция бароккосының әйгілі, атақты ғимараты — Париж маңында орналасқан Версаль сарайы. Ол ерекше әсемдігімен Еуропа бойынша жоғары бағаланды.

Сурет өнері

Никола Пуссен

Никола Пуссен суреті

Ал кескіндеме өнерінде классицизм бағыты басым болды. Сол бағытта жұмыс істеген белгілі суретшінің бірі—Никола Пуссен (1594- 1665). Ол бар өмірін Италияда өткізді, тек кейін Франдияда болған, бірақ соған қарамастан өзінің шығармашылығы бойынша франциялық суретші саналады. Ол — ойшыл суретші. Өзінің шебер ізденістерімен саналы ерікті еркіндікті, батылдық пен ержүректілікті көздеді. Сондай шығармаларының бірі — "Танкред пен Эрминия" (1630). Бұл көрініс Италия ақынының поэмасынан алынған. Мұнда патша қызы Эрминия өз сүйіктісі Танкредті жаумен шайқасып өлім ұстінде жатқанында көреді. Алдыңғы планда ұнамды кейіпкерлер болса, артқы планда оның жеңген жауының тұлғасы бейнеленген. Пуссеннің негізгі қолданатын орталығы әрдайым "адам" болды. Әрине бұл қасиетті антикалық өнердің әсері.

Шығармалары: "Эсфир Артаксеркс алдында" (1640), "Автопортрет" (1649—1650), "Жаз" (1660—1664), "Флора патшалыгы" (1631-1632), "Қыс" (1660).

Пуссеннің көптеген жұмыстары ежелгі рим, грек аңыздарына құрылған. Егер мұқият зерттеп қарасақ, бұл суретші өз жұмыстарында бірнеше тақырыптарга көңіл бөлгендігі байқалды. Оның шығармашылығының екінші бір қыры — табиғат көрінісін шынайы бейнелеуі. Соның бірі—"Қыс" суреті. Суретші табиғат көрінісін ежелгі ғибадатхана ғимараттарымен әсем байланыстыра бейнелеудің шебері больш танылды.

Клод Лоррен

Клод Лоррен суреті

Француз өнерін әйгілі еткен екінші суретші, пейзажист — Клод Лоррен (1600—1682). Ол Пуссенмен қатар өмір сүрді. Негізгі жанры пейзаж болды, табиғат көрінісін бейнелеудің керемет шебері атанды. Өз елінен жастайынан кетіп, Римде өмірінің соңына дейін тұрды. Оның Римнің табиғатына ғашық болғандығы соншалык, күні бойы табиғат көрінісін салудан жалықпады. Ал адам бейнесі оның шығармасында тек көмекші рөл атқарды. Осындай пейзаждық жұмысының бірі "Тацертеңгілік жагалауда" деп аталды.

Шығармаларының негізгі тақырыбы — табиғат әсемдігі еді. 1650— 1670 жылдар Лоррен шығармашылығының шарықтау шегі болды. Осы жылдары жазған, жарық көрген шығармалары: "Таңертең" (1666), "Талтус"(1651), "Кеш" (1661), "Түн" (1672). Осылардың ішіндегі поэтикалық шығармасы "Таңертең". К.Лоррен — классик суретші, оның идеясы табиғатпен байланысты. Бұл суретші табиғаттағы тыныштық әуенді өте әсерлі етіп жеткізе біледі. К.Лоррен шығармашылығы француз кескіндемесінде аңызды орын алады.

Рококо стилі

XVII—XVIII ғасырларда Францияның мәдениет орталығы патша сарайымен тығыз байланыста болды. Осыдан соң өнерді патша атымен байланыстыру дәстүрі пайда болды. Содан XVII ғасырдың екінші ширегін "XIV Людовик стилі" деп атады және ол салтанатты, "үлкен стиль" болды. Яғни, барокко стилінің классицизммен синтезі тұріндегі стиль болды. XVIII ғасырдың алғашқы оңжылдығы "бастапқы рококо", содан кейін "XV Людовик" немесе "орта рококо", содан кейін бұл стиль "XVI Людовик стиліне" өзгереді.

Франциядағы XVII ғасырдың екінші ширегіндегі суретші Жорж де Латур көбіне діни сюжетті қарапайым тұрмыстық жанр ретінде жазды. Бұл суретшінің өзіне тән жеке жазу мәнері болды, яғни Жорж де Латурдың ең ұнамды мәнері — жанып тұрған май шам. Шығармалары: "Рождество" (1640), "Қасиетті рста—Иосиф".

Луи Ленен

Луи Ленен суреті

Франция өнерінде осы уақыт ішінде ұш ағайынды Ленендер жұмыс істейді. Олардың ішінде ең белгілісі — Лyu Ленен. Ол өзінің қарапайым шаруа өмірімен байланысты шығармаларымен белгілі. Бұл суретші тақырыбы XVII ғасыр ұшін өзгеше еді. Луи Ленен шаруа бейнелерінде жоғары адамгершілік қасиеті бар екендігін нақты көрсетті. Оның көрнекті шығармасы — "Сүт сатушы әйел отбасы" ("Семейство молочницы"). Бұл шығармада негізгі композиция құрылымы натюрмортпен байланыста алынған. Кең байтақ табиғат әлемінің тек қана бір бұрышын паналап тұрған егде тартқан, шаршаған ата-анасы мен балалары бейнеленген. Суретші мұнда Франция ауылының табиғатын жымырт тыныштықта көрсетіп отыр. Шығармада,негізінен,тыныш өмір бейнеленгенмен, оның сұрапыл кезеңдері ата-анасын өз уақытынан ерте тоздырған, шаршатқан, сол сияқты балалары да бұл өмірді өз жұмысынан ерте тұсіне бастаған сыңайлы.

Француз өнерінде XVII ғасырда классицизммен бірге "шыншыл" бағыт өмірге келді. Осы бағыттың нағыз шебері Луи Ленен (1593 - 1648) болды. Ол барлық жұмыстарында, ешқандай қоспасыз, күнделікті тіршілікті қарапайым тілмен бейнелей білді. Сондай шығар масының бірі — "Әжеге қонацца келу". Сонымен қатар француз бароккосын дамытуға өзінше үлес қосқан төмендегі әйгілі суретшілерді атап өткен жөн: Жак Калло, Жорж де Латур және Пьер Тоше.

Ал енді XVII ғасырдың екінші ширегінде Жорж де Латур мен Луи Ленен төрізді белгілі суретшілер болмады. 1648 жылдан бастап Көркем сурет оқу орындары ашыла бастады. Олар патша сарайына қарасты болды. Франция өнері, құрылысы көркейе тұсті, бірақ сонда Италия сәулет өнерінің ьщпалынан толық шыға алмады. Ондағы Рококко стилінің әдіс-тәсілін ұстанды.

Көптеген француз суретшілері Италияда өмір сүрді. Мәселен, Никола Пуссен бүкіл өмірін Римде өткізді. Бұл кезеңде Францияда жаңа бағыт қалыптасты, оны классицизм немесе антикалық өнердің қайта өрлеуі деуге болады. Оның, негізінде, рационализм мен бірқалыптылыққа ұмтылыс жатыр.