Фредерик Мистраль

Фредерик Мистраль
	Фредерик Мистраль
	Frédéric Mistral
Туған күні	8 қыркүйек 1830
Туған жері	Майан, Буш-дю-Рон департаменті, Франция
Қайтыс болған күні	25 наурыз 1914 (83 жас)
Қайтыс болған жері	Майан, Буш-дю-Рон департаменті, Франция
Мансабы	ақын; лексикограф
Шығармалардың тілі	окситан
Марапаттары	Әдебиет саласындағы Нобель сыйлығы (1904)
	Ортаққордағы санаты: Фредерик Мистраль

Фредерик (Фредери) Мистраль (фр. Frédéric Mistral, классикалық норма бойынша окс. Frederic Mistral/Mistrau, немесе өз нормасы бойынша Frederi, 8 қыркүйек 1830, Майан — 25 наурыз 1914, сол жерде) — прованс ақыны және лексикограф, 1904 жылғы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының лауреаты (Х. Эчегарай-и-Эйсагирремен бірге). Фелибрлер қозғалысы жетекшілерінің бірі.

Өмірі мен шығармашылығы

Фредерик Мистраль Франсуа Мистраль мен Аделаида Пулин отбасында дүниеге келген. Жеті жасында ол Майандағы мектепке бара бастады. 1845 жылы ол Дюпюи пансионатына тұруға көшті. Осы кезеңде ол Авиньондағы корольдік колледжде оқыды. 1847 жылы орта білім туралы аттестат алды. 1848 жылы аттестат алғаннан кейін ол революция идеалдарын айта бастады және ешқашан жарияланбаған өзінің алғашқы өлеңін жазды.

Отбасы оның заңгер дәрежесін алуын талап етті, ол бұны 1848 жылдан 1851 жылға дейін орындады. Осы кезеңде ол Прованс тарихын зерттейді және оның тәуелсіздігін жақтайды. Әкесі қайтыс болғаннан кейін ол отбасылық үйге қоныстанды.

1876 жылы 27 қыркүйекте Фредерик Мистраль Дижонда Мари Луиза Айме Ривьераға үйленді. Ақын қайтыс болғаннан кейін ол оның мүлкінің мұрагері болды.

Майанға оралғаннан соң, ақын окситан тілін жаңғыртумен айналысты. Мистраль фелибрлер қозғалысының және Прованстың әдеби болмысын насихаттайтын «Revue félibrienne» мекемесінің қызметкерлерінің негізгі ұйымдастырушыларының бірі болды. Басқа бес прованстық ақынмен бірге ол осы тілдің қайта жандануына үлес қосқан аймақтық Фелибриж ұйымын құрды. Бұл ұйым бүгінгі күні де бар. Автор өз шығармасында осы тілді танымал ету үшін бәрін жасады. Ол сонымен қатар мектептің бастауыш сыныптарында окситан тілін қолдануды жақтады. «Мирей» поэмасы тілінің емлесі және басқа да ерекшеліктері «шедевр құқығымен» фелибрлер жасаған окситан тілінің әдеби нормасының негізін қалады (классикалық нормалардан алшақтығына қарамастан).

Фредерик Мистраль Феликс Огюст Клементтің портретінде (1885)

Окситан тілінде (провансаль) бірнеше шағын пьесалардан кейін ол әйгілі ауылдық поэма «Мирейді» (Mireio, 1859) жазды, ол өте жақсы қабылданып, Француз академиясының жүлдесін жеңіп алды. Кейін ол поэманың сюжетін қайта өңдеп, опералық либреттоға айналдырды, оған Шарль Гуно музыка жазды («Mireille»). Бұл поэма әртүрлі әлеуметтік таптарға жататын прованстық екі жас Винсент пен Мирейдің махаббаты туралы баяндайды. Басты кейіпкердің есімін «ғажайып» деп те аударуға болады. Бұл шығармасында ақын тек Прованс тіліне ғана емес, осы өлкенің мәдениетіне де қызығушылық тудыруға тырысады. Поэма сюжеті жер иесіне тұрмысқа шықпақшы болған жас қыз Мирейдің кедей қоржыншы Винсентке ғашық болуы туралы баяндайды. Жас жігіт оның сезіміне жауап береді. Қыз үш бай үміткерден бас тартып, ата-анасы Винсентке үйленуге рұқсат бермегендіктен шарасыздан үйден қашады. Өлеңнің соңы қайғылы – қыз Винсенттің қолында өледі. Поэма Еуропаның 15 тіліне аударылған, француз тіліне Мистральдің өзі аударған.

Мистраль – түсіндірме сөздіктің авторы – оккитан тілі бойынша «Фелибрлер қазынасы» (Lou Trésor dóu Félibrige ou Dictionnaire provençal-français, 1878-1886) материалдарының бай жинағы, ол қазіргі уақытта окситан тілі ең бай сөздік болып табылады. Бұл екі томдық провансаль-француз сөздігі, оған жергілікті диалектілер де кіреді.

Оның шығармаларына сондай-ақ «Календал» поэмасы (Calendau, 1867), «Рона поэмасы» (Lou Pouèmo dóu Rose, 1897), «Нерто» өлең түріндегі повест (Nerte, 1884), «Королева Жанна» (La Rèino Jano, 1890), «Алтын аралдар» (Lis Isclo d'or, 1875) өлеңдер жинақтары, «Зәйтүн теру» (Lis óulivado, 1912) және т.б. жатады.

Мойындау

Мистраль әдебиет саласындағы Нобель сыйлығымен (1904 ) «өз халқының пейзаждары мен шынайы рухын шынайы бейнелейтін оның поэтикалық шығармаларының тың түпнұсқалығы мен шынайы шабытын мойындау үшін, сонымен қатар прованс филологиясы бойынша көрнекті жұмысы үшін» берілді^[1]. Ол сыйлықты испандық драматург Хосе Эчегарай-и-Эйзагирремен бөлісті .

Чили ақыны Лусила Годой Алкайага Фредериктің құрметіне Габриэла Мистраль лақап есімін алды. Оған да Нобель сыйлығы да берілді.

Мистраль Альфонс Доденің «Диірменнен келген хаттар» цикліндегі «Ақын Мистраль» әңгімесін арналған.

1906 жылы ашылған (594) Мирей астероиды Мистральдің «Мирей» поэмасының құрметіне аталған.

Туындылары

Поэмалар

Мирей (Mireio, 1859)
Күнтізбе (Calendau, 1867)
Нерто (Nerte, 1884)
Рона поэмасы (Lou Pouèmo dóu Rose, 1897)

Поэзия

Ескі зәйтүн жинау (Lis óulivado, 1912)

Пьесалар

Королева Джоан (La Reino Jano, 1890)

Ғылыми еңбектер

Фелибрлер қазынасы (Lou Trésor dóu Félibrige ou Dictionnaire provençal-français, 1878—1886)

Дереккөздер

↑ About the Nobel Prize in Literature 1904. The Official Web Site of the Nobel Prize. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 тамыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 19 тамыз 2016.

Сыртқы сілтемелер

Мистраль, Фредерик // Брокгауз мен Ефронның энциклопедиялық сөздігі : 86 т. (82 т. және 4 қос.). — СПб., 1890—1907.

[1] About the Nobel Prize in Literature 1904. The Official Web Site of the Nobel Prize. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 тамыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 19 тамыз 2016.

[1]