Функционализм (интеграция)

Функционализм - ХХ ғ. 20 жж. интеграциялық үдерістің даму жүйесіндегі теориялардың бірі.

Функционализм теориясының негізін қалаушысы Д. Митрани болған. Ол мемлекеттер арасындағы қақтығыстарды тоқтату үшін халықаралық қауымдастықтың мінсіз жолын емес, оның атқаратын қызметтерін анықтау керек деп көрсетті. Осы тұста автор, халықаралық қатынастар жүйесінде мақсаты, алдымен, Еуропаны, содан соң әлемді қамтитын «функционалды қауымдастық» құру болып табылатын «функционалды балама» деп аталатын еуропалық жүйені қалыптастырды. Оның көзқарасы бойынша, интеграцияны жоғарыдан емес төменнен бастау керек, онда да егер мемлекеттер мен ұйымдар ұлттық болатын болса, интеграция әлдеқайда тиімдірек болады. Бұл теория еуропалық мемлекеттердің бірігуінде шынайы нәтижесі ретінде тәжірибелік әрекеттерде көрініс тапты. Функционализм бойынша, интгерациялық үдерістер тікелей мемлекеттермен берілетін нақты құзіреттерге мүмкіндігі бар функционалды ұйымдардың пайда болуына алып келеді. Яғни, интеграцияның соңғы өнімі ол «жалпы саяси құзыреттерінсіз-ақ жұмыс істейтін элементтерден тұратын функционалды жүйенің» құрылуы. Яғни, бұл халықаралық интеграцияның мемлекетаралық ынтымақтастығының дәстүрлі жүйесінен біртіндеп функционалды қауымдастыққа берілуі. Нақтырақ, егеменді мем/ң билік құзыреттері функционалды тиімділікке ие болатын мемлекетүсті құрылымдарға берілу үдерісі. Осылайша, функционализмнің орын алудағы негізгі оң белгілері келесідей болды:

• Мемлекеттер арасындағы қақтығыстарды азайту үшін функционалды секторларға бөліну;
• Экономикалық, әлеуметтік шешімдерді жүзеге асыру;
• Белгілі мәселелерге арнайы мамандандырылған халыаралық ұйымдарды құрастыру;

Бұл көрсетілген белгілер бойынша функционализм жақтаушылары интеграциялық үдерістер жайындағы ойларында адам мен оның негізгі мүддесі мен қажеттілктерін кез-келген мемлекеттен жоғары қойды. Яғни, ұлттық мемлекеттерден гөрі халықаралық ұйымдар адам қажеттіліктерін қамтамасыз етіле алады, сол себепті де олар тиімді жағын таңдауы қажет деп білді. Дегенмен, бұл теорияның өзіндік теріс жақтары болды, яғни:

• Саяси жоспар қарастырылмайды;
• Мемлекет халық қажеттілігін өтеуге шамасы жетпейді, яғни халықаралық деңгейде жүзеге асырылу қажеттілігі;
• Келешекте бұл бірлестіктер әлемдік бір үкіметке бағынады.