Хайбар

Хайбар - Мединенің солтүстік жағындағы б.з. VI ғ-да болған алқап. Ол егін жайлы, құрма, сулы-нулы тоғайлы бірнеше алқаптан құралған. Оны диқан-яһудилер мен иудаизмге сиынған арабтар мекендеген. Мұхаммед мың жарым кісілік жасақпен бір жарым ай шабуылдан, алқапты өз қол астына қаратады. Сол соғыстан кейінгі жасалған келісім-шартта Xайбар күнінен бағындырылғандықтан мұсылмандардың әскери олжасы деп танылды. Алқаптың бестен бірі әскери жасақ басшысы Мұхаммед (с.а.у.) әулетіне, қалған жері сол жорыққа қатысқан жауынгерлерге таратылып берілген. Жерді жергілікті тұрғындар өңдеп, түскен өнімнің тең жартысын мұсылмандарға беруге міндеттенеді. Деректер бұл бөліс жайында әр түрлі мәліметтер келтіріледі. Келісім-шарт диқан-яһудилердің болашақ жағдайларын толық ашпады. Жерді өңдеушілер жер несі болып қала ма, жоқ па - ол арасының басы ашылмаған. Кейінгі мұсылман заңгерлері келісім-шартты қайтадан талдап, Мұхаммед (с.а.у.) жергілікті тұрғындарды жерді жалға алушылар деп тапты. Пайғамбар (с.а.у.) өлген соң қызы Фатима мұрагер ретінде Хайбардан түсетін әкесінің сыбағасын өзі алуға тырысты. Оған Халиф Әбу Бәкір келіспеді. Хадистің айтуынша, «Мұхаммедтің мұрагері жоқ», - дегенді тілге тиек етті. Сондықтан оның меншігі қауымдық меншік деп табылып, қайырымдылық мақсатқа жұмсалуы керек деп саналды. Бірақ, Хайбардан түсетін пайданың белгілі бір мөлшерін Пайғамбар (с.а.у.) әулетіне беріп тұруға келісілді. 641 ж. халифа Омар Мединеде яһудилердің солтүстік Хиджаздан Сирияға қоныс аударатынын хабарлады. Соның нәтижесінде, хайбарлықтарға да өз мекенін тастауға тура келді. Сондықтан оларға ешқандай ақы төленбеді. Соған қарап, оларды мұсылмандардың біреудің меншігін уақытша пайдаланып отырған жалгерлер деп танығанын, егер келісім-шартты бұзса, еңбектері үшін ешқандай төлем төленбейді деп санағанын аңғару қиын емес. Яһудилерді жер аударғанда Омар Мұхаммедтің өлер алдында «Араб түбегінде екі дін: Ислам мен иудаизм қатар өмір сүруге тиісті емес» - деген өсиетіне сүйенеді. Ол алқапты түгелімен бір кезде оны жаулап алуға қатысқан жауынгерлердің әулеттеріне бөліп береді. Хайбардағы әскери жеңіс Мұхаммедтің (с.а.у.) болашақ жеңістеріне жол ашып берді.