Халидон-Хилл түбіндегі шайқас

Халидон-Хилл түбіндегі шайқас (ағыл. Halidon Hill; 19 шілде 1333 жылы) — Шотландия тәуелсіздігі үшін соғысындағы шайқастардың бірі. Бұл шайқаста шотланд әскерінің жеңіліске ұшырауы Англияға уақытша бағынуға әкелді.

Халидон-Хилл түбіндегі шайқас
Негізгі қақтығыс: Шотландия тәуелсіздігі үшін соғыс
Шотландықтар Халидон-Хилл түбіндегі шайқас кезінде ағылшын әскеріне шабуыл жасауда
Дата	19 шілде 1333
Нәтиже	Англияның толық жеңісі
Қарсыластар
Шотландия
Қолбасшылары
Арчибальд Дуглас † Эдуард III
Тараптар күші
13000 9000
Шығындар
4500 қаза тапты 14 қаза тапты

Шайқас алдындағы әскери іс-әрекеттер

Эдуард Баллиолдің экспедициясының алғашқы табысы, 1332 жылы Шотландия королі оны тәж кигізу жорасымен нығайтылған, жақын арада Дәуіт II-нің тарапкерлерінің іс-әрекеттері тоқтатылды: Шотландия регенті, Арчибальд Дуглас Дәуіт II-нің кәмелет жасына томаған кезінде 1332 жылы 17 желтоқсанда Аннан түбіндегі шайқаста Баллиолдың күшін жеңіп, оны көп ұзамай елден қуып шықты. Ақшасыз және армиясыз қалған Эдуард Баллиол Англия патшасы Эдуард III-нің көмегіне жүгінді. Англия осы уақытта Шотландиямен бейбітшілік орнатқанына қарамастан, Эдуард III мүмкіндікті пайдалана отырып, Нортгемптондық келісімсөзді бұзды. 1333 жылдың көктемінде ағылшын әскерін Эдуард III-нің басшылығымен Шотландияға шабуыл жасап, Шотландияның ең маңызды шекара бекінісі және елдің ең үлкен теңіз порты - Берик-апон-Туидты қоршауға алды. Арчибальд Дугластың (Нортумберлендтің басып кіру және ағылшын патшайымының тұтқындау қаупі) шатастыратын әрекеттері ешқандай нәтиже бермеді: Эдуард III Берикті қоршауын жалғастырды. Екі айлық қорғаудан кейін, Бериктің гарнизоны, егер 20 шілдеге дейін шотланд әскері қамаудан босата алмаса, капитуляцияға келісті. Арчибальд Дуглас Берикді босатуға мәжбүр болды.

Екі жақтың ұстанымдары

1333 жылы 19 шілдеде шотланд әскері Берикке келді. Эдуард III-нің әскері Халидон-Хилл белесінде, қалаға апаратын жолдың үстінде, төрт баталия құрылған лагерде орналасты. Арчибальд Дугластың ағылшындарға шабуылдан басқа ешқандай амалы болған жоқ, әйтпесе Берик гарнизоны келісімге сәйкес келесі күні берілуге дайын болды. Шотланд әскері де регент Дуглас басқарған төрт баталияға бөлінді; Роберт, Шотландияның стюарды (ол небәрі он жеті жаста еді), оның ағасы сэр Джеймс Стюарттың көмегімен; Морей графы, ұлы Рэндолфтың ұлы, екі ардагер Джеймс және Саймон Фрейзерлер көмектесті; және Росс графы.

Шайқастың барысы

Халидон-Хилл түбіндегі шайқас алаңындағы ескерткіш

Шотландықтарға алдымен батпақтан өтіп, сосын жаяу жүріп белестің баурайындағы ағылшындарға шабуылдауға тура келді. Ағылшын садақшылары шабуылға шыққан жау әскерін тез тырқыратып тастады, ал Эдуард III-нің жаяу әскерінің шабуылы шотландықтарды талқандауды аяқтады. Арчибальд Дуглас пен бірнеше шотландық графтар қаза тапты. Шотландықтардың әскери шығыны апатты болды: қаза тапқандар 4,5 мыңнан астам адамды құрады, ағылшындарда 14-15 ғана. Келесі күні Берик берілді.

Халидон-Хилл түбіндегі шайқастың маңызы

Шотландиядағы билік Эдуард Баллиолға ауысты, ал елдің бүкіл оңтүстік бөлігін ағылшын әскері басып алды. Бұл шайқастың маңыздылығы 100 жылдан астам уақыт бойы Шотландияның оңтүстік аймақтарын басқаруға мүмкіндік беретін ағылшын әскері мен флотының негізіне айналған Берикті ағылшындардың жаулап алуы болды. Ағылшын королдерінің Берикті иелену шотланд тағына деген талаптарының белгісі болды.