Хамза Хакимзада Ниязи
Хамза Хакизада Ниязи (өзб. Hamza Hakimzoda Niyoziy / Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий; 6 наурыз 1889 жыл, Қоқан – 18 наурыз 1929 жыл, Шахимардан) — ұлты өзбек болған кеңестік жазушы, композитор, драматург, педагог және саяси активист. Ниязи Ғафур Ғұламмен бірге қазіргі өзбек әдебиетінің даму тарихындағы жетекші тұлғалардың бірі ретінде кеңінен танымал.
| Хамза Хакимзада Ниязи | |
 | |
| Лақап аты |
Нихон[1] |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | |
| Мансабы |
жазушы, композитор, поэт, драматург және саяси активист |
| Шығармашылық жылдары |
1899– |
| Шығармалардың тілі | |
| Марапаттары |
Өзбек КСР Ұлттық Жазушысы (1929) |
Ортаққордағы санаты: Хамза Хакимзада Ниязи | |
,_an_Uzbek_author,_composer,_playwright,_poet).jpg)
КСРО заманында Хамза Хакизада Ниязи атымен көптеген объектілер аталған: көшелер, мектептер, театрлар, Ферғана облысынданы қала (2012 жылдан бастап Тинчлик деп аталады) және т.б.. Алайда Өзбекстанның тәуелсіздігінен кейін көбісінің атаулары өзгертілген.
Өмірбаяны
өңдеу
Хамза Хакимзада Ниязи Қоқан қаласында 1889 жылы 7 наурыз күні дүниеге келді. Медреседе білім алғасын педагогикамен айналысады.
Хамзаның революцияға дейінгі негізгі шығармасы, өзбек және тәжік тілдерінде жазылған «Девон» поэмасы (1905–1914), оның қайтыс болғаннан кейін ғана жарық көрді. Ниязидің шығармаларында еркек пен әйел арасындағы және елдегі жалпы социалды теңсіздікке назар аударылатын.[2]
Хамза Ниязи 1911 жылы, 23 жасында қажылықтан оралған.[3]
Қазан төңкерісінен кейін Хамза Хакимзада Ниязи Қоқан мен Ферғанада сабақ берді, Түркістан майданында Қызыл Армияға қызмет еткен көшпелі театр труппасын ұйымдастырды, Түрік майданы саяси бөлімінің қызметкері болып істеді. 1918 жылы өзбек совет драматургиясының тұңғыш шығармасы болған «Бай мен батрақ» пьесасын жасады және тұңғыш өзбек кеңестік театрын құрды.[4] Оның бірнеше ондаған әндері бар. Өзбекстанның әр өңірінде халық әндерін жинап, ұлттық аспаптарда орындаған. Алайда Хамза Ниязидің барлық өлеңдері сақталмаған.[5]
1926 жылы ол «Өзбек КСР Ұлттық Жазушысы» атағымен марапатталды. 1929 жылдың 18 наурызында, Шахимардан қаласында, Хамза Хакизада Ниязи қалың жұрт таспен атып өлтірілді.[6]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Hamza Hakimzoda Niyoziy haqida batafsil ma'lumotlar, tarjimai hol (өзб.). sirlar.uz (11 қазан 2021).
- ↑ Hamza Hakimzoda Niyoziy (өзб.). arboblar.uz.
- ↑ БОҚИЙ Набижон Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ким эди: даҳрийми ё диндор? (өзб.). AZON.uz (30 қыркүйек 2019).
- ↑ Өзбек Кеңестік Энциклопедиясы = Узбекская Советская Энциклопедия — 1971.
- ↑ Определение "Хамза Хакимзаде Ниязи" в Большой Советской Энциклопедии (орыс.). Үлкен Кеңестік Энциклопедия.
- ↑ Шухрат Бобожон / Шуһрат Бабажан “Xalq so‘zi” Hamzani yana toshbo‘ron qildi (өзб.). Озодлик радиоси (20 қаңтар 2022).