Уикипедия

Хамит Ерғалиев



Хамит Ерғалиев (14.10.1916 жылы Атырау облысы, Махамбет ауданы, Новобогат — 13.12.1997) — қазақ ақыны, Қазақстанның халық жазушысы. Шын есімі - Ғабдолхамит. Руы: Кіші Жүз, Жетіру, Тама.[1]

Хамит Ерғалиев

Хамит Ерғалиев
Дүниеге келгені: 14.10.1916
Атырау облысы, Махамбет ауданы , Новобогат селосы
Қайтыс болғаны: 13.12.1997
Мансабы: ақын

Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетінде оқыған. Ұлы Отан соғысына қатысты (1941-45). Тұңғыш өлеңдері Гурьевтің облыстық газетінде 1936 жылы жарияланды. Ол көптеген өлеңдер, публицистикалық мақалалар, эпикалық поэмалар, прозалық шығармалар жазды. Epғалиев 2-дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1945-50 жылы «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінің әдеби қызметкері, 1950-57 жылы Қазақстан Жазушылар одағы поэзия секциясының меңгерушісі, 1958-59 жылы Қазақстан мемлекеттік әдебиет баспасы поэзия редакциясының меңгерушісі болып қызмет атқарған. Исатай ауданының, Атырау қаласының құрметті азаматы.

Epғалиев - 30-ға тарта жыр жинақтарының, «Әке сыры», «Үлкен жолдың үстінде», «Біздің ауылдың қызы», «Сенің өзенің», «Оралдағы отты күн», «Аңыз ата», «Құрманғазы», «Күй дастан», «Жылдар, жылдар» деп аталатын поэмалардың авторы.

Ол - Қазақстан Мемлекеттік сыйлық лауреаты (1981), екі мәрте Еңбек Қызыл Ту, «Құрмет белгісі» және 1, 2-дәрежелі Отан соғысы ордендерімен, бірқатар медальдармен марапатталған.

Epғалиев Қаныш Сәтбаевты үш рет жақыннан көргені туралы естелігінде («Беделіндей елімнің биік еді», «Заңғар», «Айқос», А., 1999) ұлы ғалымның қарапайым әрі кішіпейілділігіне тәнті болады. 1949 жылы Қазақ КСР Ғылым Академиясының Үлкен Алтай проблемасы жөніндегі көшпелі сессиясы Өскемен қаласында өткен кезде, сессия барысынан күн сайын хабар ұйымдастыру үшін «Социалистік Қазақстан» газетінің тілшісі Epғалиевтің журналистік жұмысына академиктің өзі кеңесші болып, көмек көрсеткенін еске алады. Epғалиев ұлы ғалымның рухына арнап, «Ғарыштағы Қаныш» деген баллада («Социалистік Қазақстан». 1989, 12 сәуір) жазды.[2]

Шығармалары өңдеу

Хамит Ерғалиев — 20-дан астам кітаптың авторы. Ақын шығармашылығының тақырыбы әр алуан. Ол қазақ халқының өткен өмірін, Октябрь революциясынан кейінгі азат заманның, Ұлы Отан соғысы жылдарындағы майдан мен тылдың бірлігін, жауынгерлердің ерлігі мен тыл адамдарының еңбегін, соғыстан кейінгі коммунизмге қарыштай қадам басқан бүкіл халықтық қозғалысты жырлады. "Әке сыры" (1947) поэмасында ақын совет адамдарының Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ересен ерлігін, халықтардың бейбітшілік жолындагы жанқиярлық күресін жырлады. "Үлкен жолдың үстінде" (1949) поэмасында социалистік өмірді жаңа қарқынмен орнатып жатқан жұмысшы табының қажырлы еңбегін суреттеді. Хамит Ерғалиевтің бұл поэмасында Мойынты-Шу темір жол құрылысындағы еңбек адамдарының ерлік істері, рухани өскендігі бейнеленген. "Біздің ауылдың қызы" (1950), "Сенің өзенің" (1953) поэмаларында қуаңшылық жайлаған шөл даланы суландырған, жасыл орман өсіріп, сол даланы гүл-бақшаға айналдырған адамдардың еңбегі суреттелген. Бүл төрт поэма да— эпикалық екпінмен жазылған, қазақ поэзиясында белгілі орын алған көркем туындылар. "Оралдағы отты күн" (1956) поэмасында азамат соғысында аты аңызға айналған Чапаевты, оның майдандас серіктерін жырлады. "Аңыз ата" (1965) поэмасын украин халқының ұлы ақыны Тарас Шевченкоға арнады. Ал "Құрманғазы" (1962) поэмасында қазақ халқының ұлы композиторы Қ.Сағырбаевтың, "Күй дастан" (1970) поэмасында академик композитор А.Жұбановтың бейнесін жасады. "Жылдар, жылдар" (1966) дастанында коммунистік дәуірді жырлады. X.Ерғалиев көркем очерк, публицистикалық мақалалар арқылы заманымыздың көкейкесті мөселелеріне үн қосып отырады. Таңдамалы прозалық шығармалары "Шындық шырқайды" деген атпен 1966 жылы жеке кітап болып шықты.

Ақын аударма саласында да еңбек етеді. Д.Байронның, В.Шекспирдің, П.Неруданың, Н.Хикметтің, А.Пушкиннің, М.Лермонтовтың, А.Некрасовтың, В.Маяковскийдің, Д.Бедныйдың, А.Сурковтың, Р.Ғамзатовтың таңдаулы шығармаларын қазақ тіліне аударды. Қырғыздың "Манас", қарақалпақтың "Қырыққыз" эпостарын қазақ тіліне аударушылардың бірі болды. Ерғалиевтың негізгі шығармалары орыс тіліне, басқа да туысқан халықтар мен шетел тілдеріне (чех, венгр, украин, карақалпақ, қырғыз, өзбек, тәжік, поляк) аударылды.

Кітаптары өңдеу

 
Атыраудағы университет маңындағы Хамит Ерғалиев тақтасы
  • Екі поэма. А., ҚМ КӨБ, 1949;
  • Біздің ауылдың қызы. Поэма. А., ҚМ КӨБ, 1950;
  • Сенің өзенің. Өлеңдер. А., ҚМКӘБ, 1953;
  • Жайық жырлары. Өлеңдер мен поэма. А., ҚМ КӨБ, 1955;
  • Құрманғазы. Поэма. А., ҚМКӘБ, 1958;
  • Дәуір дабылы. Өлеңдер, поэмалар. А., ҚМ КӨБ, 1963;
  • Өз көзімен өмірдің. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1965;
  • Күн күмбез. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1968;
  • Күй дастан. Поэма, өлеңдер. А., «Жазушы», 1970;
  • Құтты қоныс. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1974;
  • Санаттағы сарбаз. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1975;
  • Жанарымда жұмыр жер. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1978;
  • Алтын зерең. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1981;
  • Таңдамалы. Шығармаларының үш томдығы. 1982—1984;
  • Өмір өрнегі. Эссе, очерк, публицистика. А., «Жалын», 1986;
  • Жедел толғау. Өлеңдер, балладалар, поэмалары., «Жазушы», 1988;
  • Демарш. Стихи, баллады, поэмы. А., «Жазушы», 1992;
  • Шер толғау. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1993;
  • Сонеттер. А., «Жалын», 1995;
  • Ғұмырнама. Естелік-эссе. А., «Өлке», 1996;
  • Жақсыдан шарапат. Эссе, очерк, көркемсөз. А., «Қайнар», 1996;
  • Ұлтым дедім, ұлғайдым. Жыр кітабы. А., «Жазушы», 1997.[3][4]

Марапаттары өңдеу

 
Хамит Ерғалиевтің Кеңсайдағы зираты
  • 2-дәрежелі Отан соғыс ордені
  • Еңбек Қызыл Ту ордені
  • "Құрмет Белгісі" ордені

Дереккөздер өңдеу

  1. ↑ https://hamit.kz/page/8/
  2. ↑ Қаныш Сатпаев. Энциклопедия / Бас редактор Б.Ө.Жақып. — Алматы «Қазақ энциклопедиясы», 2011 жыл. ISBN 9965-893-74-8
  3. ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
  4. ↑ Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса - Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл

Сілтемелер өңдеу

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хамит_Ерғалиев&oldid=3284919» бетінен алынған