Хамит Ерғалиев ауылы
Хамит Ерғалиев ауылы (1998 ж. дейін - Новобогат)[1] — Атырау облысы Исатай ауданындағы ауыл, Қамысқала ауылдық округі орталығы.
| Ауыл | |
| Хамит Ерғалиев ауылы | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы |
Ауылдық округ орталығы |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Ауылдық округі | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
47°21′10″ с. е. 51°12′03″ ш. б. / 47.35278° с. е. 51.20083° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 47°21′10″ с. е. 51°12′03″ ш. б. / 47.35278° с. е. 51.20083° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Бұрынғы атаулары |
Новобогат (Новобогатинское) |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
▲3719 адам (2021) |
| Этнохороним |
ерғалиевтік, ерғалиевтіктер |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
06 |
Хамит Ерғалиев ауылы шекарасы
| |
Географиялық орны өңдеу
Аудан орталығы Аққыстаудан солтүстік-шығысқа қарай 18 км жерде орналасқан.
Халқы өңдеу
1999 жылы тұрғындар саны 3347 адам (1682 ер адам және 1665 әйел адам) болса, 2009 жылы 3451 адамды (1742 ер адам және 1709 әйел адам) құрады.[2]
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 3719 адамды (1919 ер адам және 1800 әйел адам) құрады.[3]
Этимологиясы өңдеу
Көнеден қалған ауызекі әңгімелерше қарағанда, бұл жердегі басты байлық көзі - теңіз балығы болған. Орыстың бай көпестері иелік қылған теңіз байлығының бір тартым учаскесі ауылдың оңтүстігінде орналасып, ауланған балықтар Гурьев қаласына, кейде Астраханға жіберіліп отырылған.1841 ж. қазіргі ауылдың орнынан қамыстан алғаш үйлер құрылысын бастаған. Алыстан көрінетін, әрі қамыс материалынан салынған балықшылар үйлерін халық Қамысқала деп атап кеткен.
Ауылдың Новобогат аталуының да өз жорамалдары бар. Бұл мекенге кезінде С.Разин, кейін 1880 жылдарда Негайдың баскесерлері бас сауғалаған. Жергілікті байлардың молаларға тыққан алтындарын тауып, алып кетпекке келген Новиков, Выборнов, Богатиков деген үш адам осы жерді қоныс қылып қалып қойған деседі. Міне, осы үш адамның фамилияларынан Новобогат атауы пайда болған десе, өлкетанушы М.Намазғалиев: «Бұл атау осы аумақтан мұнай көзі табылып, ел жаңа байлыққа кенелген шақта қойылған жер атауы», - деп пайымдайды.
Тарихы өңдеу
Ауыл шежіресінің ең басты дерегі Қамысқала алаңына «Ағайынды Нобельдер» мұнай фирмасының келуімен, олар өндірген мұнай өндірісімен үндеседі. 1911 ж. 250 нүктеге ағаштан белгілер қағылып, геологиялық зерттеу жұмыстары қолға алына бастады. 1915 ж. Орал қаласынан Анатолий Ковалев деген орыс жігіті келіп, мұнай айыратын шағын зауытты іске қосса, Гурьев қаласынан келген Сергей Толстов екінші май айыру цехын ашып, мұнайдан бензин, керосин, солярка айыра бастайды. Кейін шағын зауыт пен «Ащыбұлақ» деп аталған ағылшын мұнай өндірісі біріктіріліп, Қамысқала өндірістік комбинаты болып құрылды. Жаңа кәсіпорын директорлығына жергілікті азамат Жұмағали Иманғалиев тағайындалды.
1957 жылы құрылған «Новобогат» кеңшарының орталығына айналған тарихи ауыл келбетін өзгертіп, жаңа мектеп ғимараты, 1966 ж. облыста алғашқы болып типтік жобадағы 35 кереуеттік аурухана, сауда нысандары, 1970 жылдар бастауында мәдениет үйі, типтік балабақша құрылыстары салынды. Тәуелсіздік жылдарында селолық округ орталығынан Новобогат орта мектебі, бала-бақша ғимараттары бой көтерді. Ауыл қазіргі уақытта Қазақстанның Халық жазушысы, белгілі ақын Хамит Ерғалиев есімімен аталады.
1928-1930, 1939-1957 жылдары Новобогат ауданының орталығы болды.
Елді мекендегі көшелер өңдеу
- Ибатолла Шөкетаев көшесі
Хамит Ерғалиев ауылы - Зейнолла Әбежанов көшесі
- Сәулеш Әдиев көшесі
- Жұмағали Айтбаев (Жаңақұрылыс) көшесі
- Қинаш Сахуалин көшесі
- Ғилымғали Жәңгіров көшесі
- Серік Жұмағалиев (Парк) көшесі
- Мұхиден Ғалиев көшесі
- Шаймардан Сариев көшесі
- Мадияр Қостанбаев көшесі
- Иманғали Жұбанов (Завод) көшесі
- Қуан Қасымов көшесі
- Ұлыш Сапарғалиева көшесі
Хамит Ерғалиев ауылы - Ахмет Жұбанов көшесі
- Зинетолла Қарабалин көшесі
- Қабдығали Хисин (Бақсай) көшесі
- Қамысқала көшесі
- Хамит Балмолдин (Ембі) көшесі
- Амангелді Иманов көшесі
- Жамбыл Жабаев көшесі
- Ысқақ Әбілов (Шошақ ағаш) көшесі
- Төре Дәулетияров (Юрий Гагарин) көшесі
- Ұзаққали Сабыров көшесі
Әлеуметтік және мәдени нысандары өңдеу
Ауылда 2 орта мектеп, мәдениет үйі, 2 балабақша, Новобогат дәрігерлік амбулаториясы, жанар-жағармай бекеті, т.б. әлеуметтік нысандар бар.
Мектептер өңдеу
- Ғибатолла Мәсәлімов атындағы орта мектеп — (бұрынғы Амангелді мектебі), 1929 жылы мектеп 7 жылдық, 1939 жылы орта мектеп болып құрылған. 1966 жылы қазіргі жаңа мектеп үйі пайдалануға берілді. Мектепте 90 мұғалім жұмыс жасауда.[4]
- Новобогат орта мектебі — 1975 жылы орталау білім беретін мектеп ретінде ашылып, 1998 жылдан бастап орта мектепке айналдырылды. 2004 жылы 30 тамыздан бастап типтік үлгідегі мектеп үйі пайдалануға берілді. Мұғалімдер саны - 38, оқушылар саны - 257, сынып саны - 17.[5]
Мектепке дейінгі балалар мекемесі өңдеу
- "Айжұлдыз" бөбекжай-балалар бақшасы — 2016 жылы «ҚазМұнайГаз» Барлау және Өндіру басқармасының демеушілігімен салынып 2017 жылы пайдалануға берілді. Бала бақша екі қабатты, сиымдылығы 100 балаға арнап салынған.
- „Аққу“ балабақшасы — 1983 жылы 90 орындық мекеме болып өз жұмысын бастады. 2016 жылдың 31 тамызында атауы "Аққу" бөбекжай-балабақшасы болып өзгертілді.
Саз мектебі өңдеу
- Новобогат балалар саз мектебі — 1991 жылы Ш. Шәріпов атындағы балалар саз мектебінің филиалы болып, 1995 жылы өз алдына саз мектебі болып ашылды. Мектеп оқушыларға домбыра, қобыз, сырнай мамандықтары бойынша аспаптарды жете меңгерту бағытында жұмыс жасайды.[6]
Шаруа қожалықтары өңдеу
«Қабибулин», «Бекет», «Серижан» шаруа қожалықтары мүйізді ірі қараны асылдандыру жұмыстарын қолға алып, ет өнімін өндіру бағытында игілікті жетістіктерге жол ашып отыр.
Діни ұйымдар қызметі өңдеу
«Қамысқала» мешіті — 2004 жылы салынған. Жалпы аумағы 0,36 га. Мешіт ерлер залы (80,7 шаршы метр), әйелдер залы (42 шаршы метр) және имам бөлмесінен тұрады. Оның 14 метрлік 1 мұнарасы және екі бүйірінде 10 метрлік екі мұнарасы бар. Үлкен күмбезі негізгі зал үстіне салынған. Мешіт дала түстес кірпіштен қаланған. Қасбеті Орта Азиялық мешіттер сәулетін еске салады.
Ғибадатхана михрабына шаһадат калимасы, ал екі жағына «Алла» және «Мұхаммед» деп жазылған. Күмбез астына «Аятул курси» аяттары өрнектелген. Еденге «Алматыкілем» фабрикасының кілемі төселген. Мешіт үйінің құрылысы Исатай ауданының Құрметті азаматы, Нұрпейіс Мақашевтың бастамасымен салынды. Құрылысты жүргізген мердігер «Ғимарат» ЖШС.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Жемісті жылдардың жарқын іздері(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- ↑ https://masalimov.isatai-bb.kz/kz/mektep-turaly/tarikhy.html Мұрағатталған 14 қыркүйектің 2021 жылы. Жалпы білім беретін Ғибатолла Мәсәлімов атындағы орта мектеп
- ↑ https://schools.kundelik.kz/school.aspx?school=1000003670503 Мұрағатталған 14 қыркүйектің 2021 жылы. Новобогат орта мектебі
- ↑ Исатай ауданы, Алматы "Сардар", 2018 ISBN 978-601-80678-6-0