Хоу Хань Шу

Хоу Хань Шу — Қытайдың ресми жылнамалық тарихи еңбектерінің бірі. Хоу Хань Шу — қытай тілінің тікелей дыбыстық аудармасы. Қытай тілінде “хоу” артқы, соңғы деген мағынаны, “хань” — Хань патшалығы деген мағынаны білдіреді, “шу” — жазу, кітап дегенді аңғартады. Сондықтан оны мағынасы бойынша қазақтың тарихнамалық әдебиеттерінде “Соңғы ханьнама” немесе “Соңғы Хань патшалығының тарихы” деп те қолданып жүр. Хоу Хань Шудың авторы қытайдың көрнекті тарихшысы Фан Хуа (398 — 445). Онда Қытайдағы Шығыс Хань патшалығының (25 — 220) тарихы баяндалған. Автор өзіне дейінгі тарихшылардың жазған ресми жылнамалық тарихтарын басшылыққа ала отырып, Шығыс Хань патшалығы тарихы жөнінде жазылған мол тарихи материалдарды мұқият сараптап, әрбір бөлімнің соңында өзінің теор. пайымдауы мен пікірлерін қосып отырған. Сондықтан Хоу Хань Шу Тан патшалығы кезінде ресми жылнамалық тарих деп танылды. Фан Хуаның қолжазбасы жалпы 90 томнан тұрады. Оның 10 томы “Чжи” — патша ғұмырнамалары, 80 томы “Чжуань” — тізбекті баяндау бөлімінен құралған. Оған Сы Мабяу жазған 30 том “Чже” деректер бөлімі қосылып, жалпы 120 томнан тұратын әулеттік тарихи еңбек ретінде жарыққа шықты. Ол мынадай салалар бойынша жазылған: 1) “Ди — Чжи” — патша ғұмырнамалары. Онда патшалардың және олардың әулеттерінің өмірбаяндары келтіріледі. 2) “Чжи” — деректер. Мұнда аспан мен жер жөніндегі аңыздар және нақтылы қоғамдық өмірде болған ірі оқиғалар мен құбылыстар баяндалған. Солардың ішінде қазақ және Қазақстан тарихына қатысты деректер де бар. Хоу Хань Шуды Қытай кітап баспасы 1958 — 78 ж. әр түрлі көшірме нұсқаларды салыстырып әрі оларға түсініктеме беріп ықшамдап, 24 том етіп шығарған. 1997 ж. Пекинде қайта басылған нұсқасындағы 88 томының 78 бөлімінде Батыс өлке баяндалады.