Хәлім Герей (тарихшы)

Хәлім Герей (қырымтат. Halim Geray, حليم كراى;) 1772-1823) — қырымтатарынан шыққан түрік тарихшысы, Қырым билеушілері әулеті Герейлердің өкілі, Шахбаз Герейдің ұлы.

Оның «Гүлбюн-и ханан» (осман: Gülbün-i hânân yahud Kırım tarihı‎) атты тарихи шығармасы қазақша «Хандардың гүлзары немесе Қырым тарихы», «Хандардың қызғылт гүлзары немесе Қырым тарихы» деп аударылған. Бейнелі атау оның өлеңде болғандығына негіз болды, бірақ іс жүзінде композиция өте прозалы. Онда 44 қырым ханының өмірбаяны бар, 1811 жылы құрастырылған және Ыстанбұл екі рет басылған (1870 және 1909 жылдары). 1909 жылғы басылым - бұл қырық татар жазушысы Әбіләкім Илмидің классикалық осман тілінде жазылған түпнұсқа мәтінін XIX—XX ғасырлардың басында қолданылған жаңа осман тіліне аудармасы және кең түсіндірмелермен қамтамасыз етілген. 2004 жылы кітаптың орыс тіліндегі аудармасы жарық көрді (басылымда Әбләким Илмидің редакциялауымен мәтін араб мәтінінен латын графикасына және орыс тіліне аудару, транслитерация және аударма қырым филологы Кемал Үсейіновтің мәтінімен берілген).

Ол Диван атты өлеңдер жинағын шығарды, онда өзіне таныс сарай өмірін суреттеді.

Әдебиет

• В. Д. Смирнов. «XVIII ғасырдың басына дейін Осман порттарының билігіндегі Қырым хандығы». «Крымское ханство XIII—XV вв.» басылымымен, Мәскеу, «Вече», 2011
• Ілияс Мүстакимов, Римма Баязитова. Ұлық Мұхаммед ханның саяси өмірбаянына