Шаңғы спорты

Шаңғы спорты, дене тәрбиесі жүйесіндегі қысқы спорт түрлері негізгілерінің бірі. Бұл спорт түрлерінің қатарына шаңғымен жарысу, шаңғымен тұғырдан секіру, шаңғы қоссайысы және тау шаңғысы, биатлон түрлері енеді. Бұлардың барлығы да қысқы Азия ойындардың, қысқы Олимпиялық ойындардың бағдарламаларында бар. Шаңғы спортынан жаттығулар мен жарыстар ашық аспан астында, таза ауада өтетін болғандықтан адамның денсаулығына өте пайдалы. Ол адамның бойындағы шыдамдылық, күш шапшаңдық, батылдық, ептілік, табандылық, айналаңды бақылау сияқты аса керек қасиеттерді өкпенің сыйымдылығын жан-жақты дамытады. Ш. Спортымен айналысу кезінде адамның барлық дене мүшелері жұмыс істейді. Сондықтан ол жан-жақты жетілуге, дамуға, шынығуға негіз салады.

Шаңғы спортынан алғашқы ресми жарыс 1767 жылы Норвегияда өтті. Соған қарамастан шаңғы спорты XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында қашан Ш. Спорты клубтары құрылып біткенше қалыптасу кезеңінен өтті деуге болады. 1924 жылы құрамына 24 мемлекеттердің өкілдері енген халықаралық шаңғы бірлестігі құрылды. Осы жылы ол алғаш рет ұйымдастырылған қысқы Олимпиялық ойындардың бағдарламасына енді (әрине барлық түрлері бірден емес) жене ерлер арасында Ә.ч-ты өтті. Әйелдер арасында Ә. Ч-ты 1924 жылдан бастап өткізіле бастады.

Бұрылыстар

Шаңғыдан жарыс ойлы-қырлы жерлерде өтеді. Сондықтан биіктен түскенде шаңғымен дұрыс бұрыла білудің маңызы зор. Бір орында тұрған жағдайда өкшені тіреп қозғалмай тұрып, шаңғының басын көтеріп кейде секіріп барып бұрылады. Екі шаңғы таяғына сүйеніп бұрылуға да болады. Беткейден қүлдилағанда бұрылудың да тәсілдері күрделі, мұнда екпінді пайдаланып, алдын-ала ыңғайлану керек. Мұнда салмақ бұрылатын жаққа қарай ауысады, көбіне-көп аяқтарын басқа бағыттарға ауыстыру арқылы бұрылыстар да жасалады. Бүл қозғалыс қимылдарды сөзбен айтып жеткізу қиын болғандықтан оны суреттер арқылы да көрсетіп отырмыз.

Көтерілу

Шаңғы жарыстары кезінде спортшыға алдында тұрған қырдың үстіне көтерілуге де тура келеді. Мұнда бір шаңғының жер үстімен сырғанауын пайдаланып, екінші аяқпен итереді. Екі шаңғының бастарын алшақтатып алма-кезек тіреу арқылы көтеріледі. "Елька" деп атайды. Шаңғыларды беткейге көлдеңінен қойып бірінің орынын екіншісіне бастырып басқыш сияқты көтерілуге де болады. Көтерілу кезіндегі шаңғы таяғының міндеті үлкен. Таяқты ыңғайлы тіреу күші биікке тез көтерілуге мүмкіндік туғызады.