Шеду

Шумер-аккад мифологиясындағы шеду — адамның даралығын білдіретін қамқоршы рухы. Таза еркек түрінде ол шеду (аккад тілінде) және алад (шумер тілінде), бейтарапта (әйелдік болуы мүмкін) — ламмасу (аккад тілінде) және лама (шумер тілінде) деп аталды. Өнерде ол өгіз немесе арыстан денелі, қыран қанатты және адам басы бар тіршілік иесі ретінде бейнеленген.

Дүр-Шаррукиннің қанатты бұқасы. Чикаго университетінің Шығыс институты

Тарихы

Адам басы бар қанатты жануардың мотиві бүкіл Таяу Шығыстағы ежелгі өнерге тән; ол алғаш рет б.з.д. 3 мыңжылдықтың басында Эбладан табылған заттарда кездеседі. Жаңа Ассирия дәуірінде шеду бүкіл Ассирияда кең тарады: «адам-бұқа» фигуралары барлық маңызды үкіметтік ғимараттар мен қалалардың кіреберістерін қорғады.

Дур-Шаррукин (қазіргі Ирактағы Хорсабад) қаласындағы Саргон II-нің алып сарайының қақпасында күзетіп тұрған менмен көзді қорқытатын және тәкаппар қанатты өгіздердің мүсіндері сиқырлы қорғаныс қызметін атқарды. Қанатты құбыжықтың бес аяғы бір мезгілде бейнелеу принципі бойынша қозғалыс иллюзиясын жасады. Олардың кеңістіктік кескіні тас блоктың массасына келесі екі проекциядан тұрады: алдыңғы және бүйірден. Қанатты құбыжықтың бес аяғы қозғалыс елесін жасап, оны бір уақытта қозғалыссыз немесе көрерменнің жағдайына байланысты профильде жүруге мүмкіндік берді. Саргон II сарайындағы тас құбыжықтар (әрқайсысының салмағы 21 тонна) қазір Парижде, Луврда және Лондондағы Британ мұражайында сақтаулы.

Тірі қалған қанатты шедулар Париждегі Лувр, Лондондағы Британ мұражайы, Бағдадтағы Ирак ұлттық мұражайы, Нью-Йорктегі Метрополитен өнер мұражайы және Шығыс университетінің Шығыс институты сияқты әлемнің көптеген мұражайларында қойылған. Чикаго шеду қайраткерлерінің нақты өлшемдегі көшірмелері Мәскеудегі А. С. Пушкин атындағы Мемлекеттік бейнелеу өнері мұражайында ұсынылған.

Бұқаралық мәдениетте

Might & Magic Heroes VI және Might & Magic Heroes VII компьютерлік ойындарында Некрополис фракциясында ламасу бөлімшесі бар. Әңгімеде олар Күміс қалалардағы эксперименттер нәтижесінде адамдар мен мантикоралардың гибридтері ретінде пайда болды. Ламасу өте қысқа болып шықты және тез қайтыс болды. Дегенмен, некроманшылар жаратылыстардың пайдалылығын бағалап, оларды қайта тірілтті, ал ламасу өлмегендер қатарына қосылды.
Шеду «Аспан бұқасы» деп аталатын «Ғасырлар тасы» ойынының екінші бөлігінде қорғаныс бөлімшелері ретінде қатысады.

Тағы қараңыз

Әдебиеттер

М. Б. Ладыгин, О. М. Ладыгина. Қысқаша мифологиялық сөздік — М.: НОУ «Темірқазық» баспасы, 2003 ж.