Шекспир сонеттері

«Сонеттер» — Уильям Шекспирдің достық, махаббат, уақыт, тағдыр жайында жазған өлеңдері.

Шекспир сонеттері
Shakespeare's Sonnets
Авторы	Уильям Шекспир
Түпнұсқа тілі	ағылшын тілі
Жазылған жыл	1609
Баспагер	Thomas Thorpe

Әр сонеті 14 тармақтан тұрады, барлығы 154 сонет жазылған. Бәрі жинақталған күйінде алғаш рет 1609 жылы басылып шыққан.

Қазақ тіліне сонеттердің бір тобын 1970 жылы Мұқағали Мақатаев аударған. Ал толық аударманы Хамит Ерғалиев жасаған болатын.

«Шекспирдің сонеттерін қазақ тілінде дүниеге келтіру оңайға түскен жоқ. Сырт көзге көлемі шағын көрінген кітаптың толып жатқан шартты, қатал талаптарымен санаса отырып, аса жауапты іс тындырып, оқырмандарға ұсыну үшін алты жыл уақытымды сарп еттім. Шығарма тілден тілге көшерде кездесетін ұшы-қиыры жоқ баламалар, метафора, теңеулер, жалпы бейнелеу құралдарын қолдана келгенде, ұлттық ұғымның ерекшеліктерімен есептесе отырып, көркемдік дәрежесін, сонеттің он төрт жолдық табиғатына қысылып-қымтырылмай, еркін еніп отыру — осының бәрі, әрине, аудармашыдан бойда бар күшті сарқа жұмсауды ғана емес, оған қоса іркілмей ізденуді, үздік үлгілерді үнемі оқып, үстеліп отыруды талап етеді», — деп Хамит Ерғалиев жазып өткен.

Мысалдары

Алтыншы сонет

М.Мақатаев аудармасы:                       Х.Ерғалиев аудармасы:
Көктеміңді бөлеп нәзік нұрларға,            Байқа, жігіт, ақ шашты қыс алжыған
Гүлдеріңді жиып алмай тұрғанда.             Жасыл баққа суық қолын сұқпасын;
Байқағайсың, суық қолды сумаң қыс,          Сен серуендеп, гүлдерінен бал жиған,
Бағыңа кеп, бөктірмесін қырманға.           Көктем жерге күні бұрын бұқпасын.
Қазынаға қазына қосып, қайта алған,         Адамдай-ақ, баға жетпес заттан да,
Қазынаға ие жандайын бір майталман,         Қашан болсын пайда тауып байқаған,
Өзіңе өзің қуанасың келгенде,               Мәз болар ең өзіңді-өзің тапқанға,
Он есе ғып заңды түсім қайтарған.           Заңды жолмен он есе етіп қайтадан.
Ұрпағыңмен қайталанып жүресің,              Жоқ болса да өмір сүрмек он дүркін,
Сен өмірде он есе өмір сүресің.             Балаларың он қайтара жасатар.
Соңғы сағат соққан сәтте мақтанып,          Таусылғанда ең ақырғы мөлдір күн,
Пәс өлімге пандықпенен күлесің.             Ажал сені азабынан босатар.
Тағдыр сыйын тартып мұнша келгесін,         Тағдыр саған осыншалық нұр беріп,
Тек кәмелет сенімен бірге өлмесін.          Бар сұлулық кетпек емес бірге өліп.

Он бесінші сонет

Жұлдыздар – сиқыр бірімен бірі арбасқан,       Ойлап тұрсам, бір сәт қана болмашы
Өмір – сахна сан түрлі сурет алмасқан.         Өшкенің мен өскеніңе меже екен;
Жалғыз-ақ сүтте өшуден өсу бөлініп,            Бұл дүние — тек сахна, сурет алмасып,
Жалғыз-ақ сәтте өмір мен өлім жауласқан.       Сиқыр жұлдыз жарқ еткені тежеген.
Нәзік гүлдей жаңадан ғана гүл ашқан,           Өсімдіктей балапандап жетілгіш,
Өсірген бізді, өшірген бізді бір аспан.        Бізді өсіріп, құртатын да бір құдай.
Көктемнің нәрі денеде біздің бой жасап,        Жимасақ та жастық нәрден жетім күш,
Ертең-ақ семіп, солатындығын ойласам.          Бола алмаймыз баяғы жас тұрғыдай.
Есіме түсер гүлденген сенің жас шағың,         Қымбатым ғой көктемдегі өз гүлің,
Қадірлі-ау, қалқам, көктемгі ашық аспаның.     Қымбат маған балғын шағың тамаша.
Уақыт дейтін ұрылар саған соғыс сап,           Мезгіл — жауың, жайма шуақ мезгілің
Күніңді сенің түнге итере бастауын.            Сені апармақ тас түнекке оңаша.
Бағбанның өткір пышағы болып өлеңім,           Бағбан тұтар шипа пышақ — өлеңім
Бағыңа сенің басқа ағаш егіп беремін.          Өркеніңе нәр ексін деп келемін.

Сілтемелер

• First edition of Shakespeare's Sonnets, 1609 Мұрағатталған 24 наурыздың 2016 жылы. The British Library
• Хамит Ерғалиевтің аудармасындағы сонеттер
• Мұқағали Мақатаевтың аудармасы