Шемонаиха көтерілісі

Шемонаиха көтерілісі 1918 жылы тамыздың 2-жартысы — 1918 жылы 16 қыркүйек) — Сібірдегі уақытша ақ гвардияшыл — эсерлер үкіметіне қарсы бағытталған шаруалардың қарулы бас көтеруі.

Көтеріліс орталығы бұрынғы Змеиногорск оязының Шемонаиха ауданында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы) болды. Шемониха көтерілісін оған жақын орналасқан 45 ауылдың тұрғындары қолдады. Көтеріліс стихиялы түрде басталды. Оның басталуына Сібір уақытша үкіметінің 1897–1898 жылдары туған жастарды әскер қатарына шақыру туралы бұйрығы себепші болды. Жастардың әскерге алынуына М.Г. Борисов бастаған майдангерлер қарсы шықты. 1918 жылы 31 тамызда Сібір уақытша үкіметінің жазалаушы жасағы Шемонаихаға баса-көктеп кіріп, қарсылық ұйымдастырушыларды тұтқындады. Көптеген адамдар жазалаушылардың соққысына жығылды. Жауап ретінде Шемонаиха тұрғындары қолдарына қару алып, ашық көтеріліске шықты. Көтерілісшілер уақытша революция қолбашысын сайлап, Борисов басқарған соғыс штабын құрды. Көршілес Вавилонка, Красный Яр, Орловка, т.б. ауылдардың тұрғындары да Шемонаиха партизандарын қолдады. Шамамен 1918 жылы 10 қыркүйекте Шемонаихада көтеріліске шыққан ауылдар өкілдерінің 250 адам қатынасқан съезі өтіп, онда соғыс-революция штабы құрылып, партизан жасақтарының командирлері сайланды. Көтерілісшілердің жалпы саны 1000-нан асты. Алайда 46 ауылға шашырай орналасқан партизандар арасында тұрақты байланыс болмады және оларға қажетті қару-жарақ пен оқ-дәрі жетіспеді. Жазалаушы жасақтармен болған бірнеше шайқастардан кейін, көтеріліс асқан қаталдықпен басылды. 16 қыркүйек күні жазалаушылар көтеріліс орталығы Шемонаиха ауданына басып кіріп, көтеріліс басшыларын қырғынға ұшыратты.