Шідер

Шідер – ат әбзелі. Онымен жылқыны түнде бос қоя бергенде аяғын тұсаулайды. Шідермен аттың алдыңғы екі аяғы мен аттанар жақ артқы аяғы шідерлігінен (кейде одан сәл жоғары жіліншіктің тұсарлығынан) бекітіледі. Шідердің қаңқасы қарапайым. Ортасы 2 – 2,5 қарыс ортаңғы “оқтық” деп аталатын бөлікке үш дана балақ деп аталатын қайыс жалғанады. Шідердің өрме, шынжырлы, қайыс секілді түрлері кездеседі. Өрме шідер оқпаны бас бармақтан кем емес, толығымен қайыстан жұмырланып өріледі де, екіге алдыңғы екі балағы салаланатын тұста өткермеленіп түйіліп екі балаққа жарылады. Бұл бөлікті қылдан түйіп жасалғанын немесе толықтай қылдан түйілгенін түйме шідер, қайыстан өрілгенін өрме шідер деп атайды. Шідердің атқа мінер жақ балағы сәл қысқа болады. Балақ бір қарыстан соң екіге бөлінеді. Оның ортасы кертік тиек (тобылғы, аң мүйізінен жасалады) орнатылған бөлігі алақанға ұласады. Алақан түбінен тұйықталып бекітілген бүлдірге қайыс сілбі делінеді. Алақан мен сілбі бір-біріне бекітілгенде, көлемі ат жіліншігіндей болады. Қазақ халқы ат аяғына шідер салуды “шідерлеу” дейді. Тайға, құнанға салғанда шідер оқтығын түйіп қысқартады, тиегін айналдыра қабаттап өткізеді. Асау үйрету, қашаған атты жақын маңда ұстау үшін шідер жиі пайдаланылады. Дәстүрлі қазақ қоғамында ер балаларды еңбекке баули бастаған кезде шідерге дәрет сындыру ғұрыптық рәсімі атқарылады. Бұл ырым бала еңбекқор, іске бейім болсын деген ниеттен туған. Оны сүндетке отырған, ашамай мінген және үлкендерден “шаруаға ыңғайлы бол” деп бата алған ұлдар атқарған.

Сілтемелер

Қазақ энциклопедиясы, 9 т.