Экономикалық мүдде

Экономикалық мүдде – шаруашылықты жүргізуші субъектілер арасындағы олардың әрқайсысына тән экономикалық қажеттіліктерді қанағаттандыру жөніндегі әлеуметтік-экономикалық қатынастар жүйесін іске асырудың тәжірибелік нысаны.

Адамдардың шаруашылық қызметіне түрткі болатын себептер олардың меншік қатынастары мен қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесіндегі орнына және экономикалық қажетсінулерге байланысты болады. Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің басты уәжі – өзіне пайда алуға ұмтылыс. Осы ұмтылыс – әрбір нарықтық субъектінің ажырағысыз құқығы, әрі сонымен бірге қоғамдық ұдайы өндіріске қатысушылардың өзінен-өзі келісілген қызметінің басты серпіні.

Жеке экономикалық пайдаға қол жеткізу – қарама-қайшы құбылыс. Оның нәтижесі нарықтық қатынас субъектілерінің экономикалық мүдденің қақтығысы болып табылады. Тауар өндіруші (сатушы) мен тұтынушы (сатып алушы) нарықта өзара байланысты, бірақ олардың экономикалық мүддесі қарама-қайшы: сатушы өз тауарын қымбатқа сатқысы келеді, сатып алушы оны арзанға алғысы келеді. Екеуі де өз бағасын ұсынып, ымыраға келгенде ғана мәміле жасалады. Оларды келісілген шешімге келуге нарықтық экономиканың аса қуатты және ажырағысыз тетігі – бәсеке көндіреді. Нарықтық бәсеке тауар өндірушілерді тауарға жұмсалатын шығын мен оның бағасын төмендетуге мәжбүр етеді. Мұның бәрі жалпы қоғамның әлеуметтік-экономикалық мүдделеріне сай келеді. Демек, жеке экономикалық мүдденің бірлігі мен қарама-қайшылығы, олардың жүйелік өзара іс-қимылы сайып келгенде жасампаздық сипатта болады.

Қоғамның экономикалық мүдделері жүйесінде мүдделерді келістіру мемлекеттің және оның арнаулы ұйымдарының атқарымына жатады. Олардың қолында осы келістіруді іске асыратын құралдар мен әдістер бар.