Юэяцюань

Юэяцюань (қыт. 月牙泉, пінин: Yuèyáquán) — Дунхуан шұратіндегі жарты ай тәрізді көл, Дунхуан қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 5 км жерде (Ганьсу провинциясы, Қытай).

1960 жылы жүргізілген өлшемдерге сәйкес, көлдің орташа тереңдігі ол кезде 4-тен 5 м-ге дейін, ең тереңдігі 7,5 м-ге дейін болды. 1990 жылдардың басында көлдің беті небәрі 5500 м², ал орташа тереңдігі 0,9 м (ең көбі 1,3 м) дейін қысқарды. Жергілікті билік көлді сумен толтыруды көздегенімен, қаржы тапшылығы бұл жоспарлардың жүзеге асуына кедергі болды.

Көл мен оның айналасындағы шөл туристер арасында өте танымал.

Тарихы

Көл жағасындағы ғибадатханасы

Көл өз атауын Цин династиясы кезінде алды. Саяхатшылар мен миссионерлер Милдред Кейбл мен Франческа Френч 20 ғасырдың басында аймақтағы саяхаттары кезінде, алған әсерлерін өздерінің «Гоби шөлі» кітабында былай деп жазды: «Біздің айналамызда көптеген биік құм төбелерінің қабаттарын көрдік. Ізденісіміздің дұрыстығына біз қазірдің өзінде күмәндандық, бірақ^[1] соңғы жотадан асып, оның шекарасында жатқан жерге қарағанымызда, көл мен оның сұлулығын көрдік.

Шаңдар Юэйцюань көлін құмды дауыл мен желден қорғайды. Осындай табиғи «қорғауға» қарамастан, планетаның ең құрғақ жерлерінің бірінде орналасқан бұл табиғи аттракцион жойылып кету қаупінде тұр. 1960 жылдары көлдің тереңдігі төрт-бес метрге дейін, ең терең жерінде жеті метрге дейін жеткен. Ал 1990 жылдардың басында – небәрі 90 см таяздау Гоби шөлінің экожүйесін бүлдіріп, Юэяцюань көлін қоректендіретін жер асты суларының ағысының бағыты бұзылған Даң өзеніне бөгет салынды. Екінші себеп, Дунхуан қаласының тұрғындарының көбеюімен байланысты. Ауыз суға деген қажеттілік артты, негізгі көзі жер асты сулары^[2].

2006 жылы Қытай билігі экологтармен бірлесе отырып, осындай бірегей көлді қалпына келтіру жоспарын жасаған. Олар оның толық тайыздануының алдын алды: ұңғымаларды бұрғылауға және кез келген ауылшаруашылық қызметіне тыйым салу тиімді болып шықты^[3].

Юэйцюань көлі — ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұрасы. Туристерге түйелермен немесе джиптермен турлар ұсынылады.

Галерея

Көл жане оның жағасындағы павильоны 2006 жылдыӊ маусымында. Көлден қалғаны оң жақтан көрінеді.
Гүлденген Юэяцюань көлі
Дунхуангі Юэяцюань (2009)
Жақын жердегі күмнан көлдің көрінісі
Күннің батуы
Көктемде

Дереккөздер

↑ Mildred Cable with Francesca French, The Gobi Desert. London: Readers Union & Hodder and Stoughton, 1950, p. 63.
↑ Озеро Юэяцюань. Озеро Полумесяца (ru-RU). Хайпово (25 желтоқсан 2022). Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 желтоқсан 2022. Тексерілді, 25 желтоқсан 2022.
↑ No, it's not a mirage: Tiny 2,000-year-old oasis in China that keeps city alive is saved from being swallowed by desert. Mail Online (13 мамыр 2013). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 ақпан 2019.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 мамыр 2013.

Сілтемелер

Қытай жарты ай көлін сақтайды Мұрағат көшірмесі (нем.)
Дунхуандағы Crescent Lake Мұрағат көшірмесі (нем.)
CCTV《Жаңалықтарға шолу. Crescent Lake》 Мұрағат көшірмесі (қыт.)
Жаңалықтар: Дунхуан жарты ай көлінің су деңгейі көтерілуде Мұрағат көшірмесі (қыт.)

Координаттар: 40°05′15″ с. е. 94°40′10″ ш. б. / 40.08750° с. е. 94.66944° ш. б. / 40.08750; 94.66944 ^(G) ^(O) ^(Я)

[1] Mildred Cable with Francesca French, The Gobi Desert. London: Readers Union & Hodder and Stoughton, 1950, p. 63.

[2] Озеро Юэяцюань. Озеро Полумесяца (ru-RU). Хайпово (25 желтоқсан 2022). Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 желтоқсан 2022. Тексерілді, 25 желтоқсан 2022.

[3] No, it's not a mirage: Tiny 2,000-year-old oasis in China that keeps city alive is saved from being swallowed by desert. Mail Online (13 мамыр 2013). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 ақпан 2019.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 мамыр 2013.

[1]

[2]

[3]