Яо (халық)

Яо (өз атауы: зао-Вьетнада, ман, мань, минь-Қытайда ) — Қытайдың оңтүстігінде (2,8 млн. адам - ​​2010 ж.), Вьетнамның солтүстігінде (751,1 мың адам - ​​2009, халық санағы), Лаостың солтүстік-батысында (20 мың адам - ​​2017) және Тайландта (45 мың адам) тұратын халықтар тобы.

зао, ман, мань, минь
Яо
Бүкіл халықтың саны
3,6 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Қытай	2,8 млн.
Вьетнам	751 100
Тайланд	45 000
Лаос	20 000
Тілдері
қытай тілі
Діні
анимизм

Тілі

Тілі мяа-яо отбасына жатады, көбі қытай және жуаң тілдерінде сөйлейді.

Діні

Яолар өздерінің діни көзқарастары бойынша анимистер, олардың арасында ата-бабалар рухына табыну үлкен мәнге ие болды.

Тарихы

Яо халқының шығу тегі Цинь әулетінен (б.з.д. 221-207 ж.) бастау алады. Олар кейбір аудандарда өте тез дамыды, алайда шалғай таулы аймақтарда яо халқы жай ғана бұлақтар мен аңғарлардың айналасында топтасып өмір сүрді, сонымен қатар оларда тіпті ауыл шаруашылығы да болмады. Олар тауда аң аулап күн көретін. Қытай құрылғанға дейін (1949 ж.) феодалдық үкіметтердегі қанау, соғыстар мен қырғындардың нәтижесінде яо халқының бір бөлігі Вьетнам, Лаос және Таиланд шекараларына қашып кетті. 1970 жылдары осы елдерде тұратын яо халқының бір бөлігі АҚШ, Франция, Канада және басқа елдерге қоныс аударды. Көптеген Яо ауылшаруашылығымен күн көретіндіктен, олар шағын ауылдық елді мекендерде, көбінесе тау беткейлерінде тұрады.

Кәсібі

Негізгі дәстүрлі кәсіптері – егіншілік (күріш, жүгері, тәтті картоп, қарақұмық, маниок және т.б.), мал шаруашылығы (шошқа, құс, ірі қара және ұсақ мал), орман шаруашылығы. Қазіргі яолар өнеркәсіпте де жұмыс істейді, ұлттық интеллигенция қалыптасты.

Өмір салты

Отбасы патриархалдық, некеге тұру патрлокалды. Қалыңдық үшін құн алу, көріпкелдік және түс жору, ай биі және басқа да рәсімдер белгілі. Өз қауымдастығынан ерекше назар аударған Яо тобының бірі - Қызыл Яо. Қызыл яо әйелдері шаштарын өмірінде бір-ақ рет, 16 жасында, кәмелетке толған кезде қияды. Осылайша, 16 жастан асқан қыздардың қара шаштары ұзын болып келеді, күші мен түсі әлсіреп кетпеуі үшін үнемі ашытылған күріш суымен жуып күтім жасайды. Сондай-ақ, қыздың шашында қара орамал болса, ол тұрмысқа шықпаған. Үйленген, бірақ баласы жоқ болса, әйелдің шашын екі өрім етіп өреді, ал үйленген балалы әйел шашын маңдайынан сәл жоғары тақия тәрізді басына байлайды.

Елді мекендері тау бөктерінде орналасқан. Тұрғын үйлері тік бұрышты, жартылай қадалы немесе топырақта, қабырғалары бамбуктан, саманнан немесе қиыршық тастан жасалған, төбесі шатырлы, оңтүстігінде - сабан немесе пальма жапырақтарынан, солтүстікте - тақтайшамен қапталған.

Әйелдер арасында дәстүрлі киім жақсы сақталған - қысқа күрте, тігілмеген белдемше немесе шалбар және халат. Шаш үлгілері мен орамал байлау тәсілдері ерекше. Киімде қара, қоңыр, қою көк түстер басым, кестелер мен күміс әшекейлер жиі кездеседі.