Яхия Әубәкірұлы Әубәкіров
| Мына мақаланы не бөлімін Жақия Әубәкіров дегенмен біріктіруге ұсынылған. (Талқылауы) |
Яхия Аубәкірұлы Әубәкіров (1925 жылы 18 тамыз Қарағанды облысы Шет ауданы - 2008 жылы 23 маусым Алматы) — ғалым. ҚР ҰҒА академигі. Экономика ғылымдарының докторы, профессор. Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі.
| Яхия Әубәкірұлы Әубәкіров | |||
| Туған күні | |||
|---|---|---|---|
| Туған жері | |||
| Қайтыс болған күні | |||
| Қайтыс болған жері | |||
| Азаматтығы | |||
| Ғылыми аясы | |||
| Ғылыми дәрежесі | |||
| Альма-матер |
А.М.Горький атындағы Омбы мемлекеттік университеті | ||
| Марапаттары |
| ||
Еңбекжолы
өңдеу- Қарағанды облысының Ақбауыр ауылында орта білім алып, соғыс жылдары жеті жылдық ауыл мектебінің мұғалімі болып жұмыс істейді. 1944-1946 жылдары кеңес әскерінің құрамында әкімшілік қызметтің қатардағы жауынгері болып қызмет атқарады.
- 60-шы жылдары экономика ғылымының Қазақстандық мектебі өте жылдам қарқынмен қалыптасып дами бастағаны мәлім. Академик С.Б.Баишев, ҚазССР–ға корр. мүшесі Г.Ч.Чуланов, профессорлар С.А.Нейштадт, И.М.Бровер, Ф.А.Жеребятьев, Т.Ш.Шаукенбаев, Т.Т.Төлебаев, М.Е.Бутин, В.Н.Пуриц, Г.Ш.Надиров, Д.Қ.Қабдиев, В.Г.Мордовин және т.б сияқты мықты ғалымдармен, оқытушылармен, Республикадағы экономика ғылымының негізін қалаушы ардагерлер мен қатар жұмыс істей жүріп, Я.Ә.Әубәкіровта экономикалық теорияны дамытуға өзінің елеулі үлесін қосты.
Еңбектері
өңдеу- Я.Ә.Әубәкіров өзінің аграрлық мәселелерге арналған саяси экономикалық зерттеулер саласындағы ізденістерін кеңейтіп әрі тереңдете отырып «Социалистік ауыл шаруашылығындағы экономикалық заңдарды пайдаланудың мәселелері» атты тақырыпқа жазылған докторлық диссертациясын қорғауға шығарды. Диссертация 1972 жылдың наурызында ҚазССР Ғылым Академиясының экономика институтында сәтті қорғалады. Сол жылдардың желтоқсанында КСРО жоғарғы және арнаулы орта білім беру министрлігінің жанындағы Жоғары аттестациялау комиссиясы Президумының шешімімен Я.Ә.Әубакіровке экономика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесі берілді.
- Я.Ә.Әубәкіров ұйымдастыру жұмыстары мен ғылыми педагогикалық қызметін ұштастыра отырып, қазақ және орыс тілдеріндегі ғылыми еңбектер мен оқулықтарды, оқу құралдарын дайындауға да белсене қатысты. Осы жылдары оның жазған экономика ғылымының теориялық мәселелері және аграрлық экономиканың қазіргі мәселелеріне арналған бірнеше монографиялық жұмыстар жарық көрді.
- Я.Ә.Әубәкіровтің Мемлекет иелігінен алумен экономиканың аграрлық саласын жекешелендіруге байланысты ұсыныстарының көпшілігі әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің ғылыми еңбектері жинағында басылды.
- Я.Ә.Әубәкіров жас мамандарды дайындауға көп күш жұмсады. Оның шәкірттері – бұрынғы философия-экономика факультетіне қарайтын өзі басқарған саяси экономия кафедрасының, кейіннен 1991 жылы құрылған экономика және әлеуметтану факультетінің (қазір экономика және құқықтану институті) түлектері. Олар біздің Республикамызда және Шет елдерде қызмет етуде. Аспиранттары мен ізденушілеріне ғылыми жетекшілік жасаған жылдарында ол 40-тан аса ғылым кандидаттар мен докторларын дайындап шығарды. Олар Қазақстан Республикасы мен ТМД елдерінде еңбек етуде.
Қызметтері
өңдеу- Я.Әубәкіровтің ұстаздық қызметі мен ғылыми зерттеулері Қазақстандағы экономика ғылымдарының қалыптасу кезеңінде оның дамуына негіз болды.
- 1960 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің саяси экономия кафедрасының доценті атағын алады.
- 1963 жылдан бастап, Қазақ халық шаруашылығы институтында (қазіргі Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті) саяси экономия кафедрасының меңгерушісі болып тағайындалады.
- 1967-1972 жылдары осы институттың проректоры қызметін атқарады.
- 1970 жылы Қазақстан жоғары оқу орындары қызметкерлерінің арасында алғаш рет Яхия Әубәкірұлына «ҚазССР Жоғары мектебінің еңбегі сіңген қызметкері» деген құрметті атақ берілді.
- Экономика ғылымдарының докторы, профессор Я.Ә.Әубәкіровтің ғылыми зерттеушілік және ұйымдастырушылық еңбегінің нәтижесі Қазақстанның ғылыми ортасында танымал болды. 1975 жылы ол ҚазССР Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, 1989 жылы толық мүшесі болып сайланды.
- Я.Ә.Әубәкіров қоғамдық қызметі мен еңбек жолындағы еңбегі мемлекеттік марапаттауға ие болды. 1970 жылы Қазақстан жоғары оқу орындары қызметкерлерінің ішінен бірінші оған «ҚазССР Жоғары мектебінің еңбегі сіңген қызметкері» деген құрметті атақ берілді. Ол КСРО медальдарымен, КСРО жоғары мектебінің үздігі белгісімен және ҚР президентінің жарлығымен «Құрмет» орденімен, Қазақ КССР Жоғарғы кеңесінің құрмет грамоталарымен, КСРО жоғарғы білім беру министрлігінің құрмет қағазымен марапатталды.
Ғылым саласындағы және оның жетістіктерін таратудағы еңбегі үшін Я.Ә.Әубәкіровтің аты Бүкіл Одақтық «Білім» Қоғамының алтын кітабына жазылды.
- Академик Я.Ә.Әубәкіровті көптеген аймақтарда, бұрынғы Одақтың Республикаларында, алыс және жақын шетелдерде жақсы біледі. Ол үнемі ғылыми конференцияларға қатысып, дәріс оқыды, докторлық және кандидаттық диссертацияларға ресми оппонент болды.
- Я.Ә.Әубәкіровтің ғылыми және педагогикалық қызметінің көп бөлігін оның ғылыми ұйымдастырушылық еңбегімен ұштастырады. Ғылыми зерттеу жұмыстарының қабілетті ұйымдастырушысы және жетекшісі ретінде ол бірнеше жыл әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті жанындағы кандидаттық диссертациялар қорғау жөніндегі мамандандырылған Кеңестің төрағасы болды.
- Университеттің өміріндегі, Алматы қаласы және Республика өміріндегі қоғамдық жұмыстарға белсене араласа отырып, Яхия Әубәкірұлы көп жылдар бойы Республикалық «Білім» Қоғамының экономика секциясының төрағасы болып істеді.
- Академик Я.Ә.Әубәкіров өтпелі кезең экономикасының мәселелерінің, нарықтық қатынастардың қалыптасуын қарастыра отырып, әрқашан өзіндік пікірін білдіріп отырды. Нарықтық қатынастарды ерекше етіп көрсетпей, әлеуметтік тұрғыдан бағытталған нарыққа өту механизмінің қызметі мен оның қалыптасуын мадақтамай, ол әрқашан өтпелі кезең экономикасында мемлекеттік тұрғыдан реттеп отырудың қажеттігін атап көрсетті.