Ғазиз Салихұлы Әлмұхаметов
Ғазиз Салихұлы Әлмұхаметов (башқ. Ғәзиз Сәлих улы Әлмөхәмәтов, тат. Газиз Сәлих улы Әлмөхәмәтов, 1895-1938) — башқұрт және татар әншісі және композиторы, музыка және қоғам қайраткері. Әншілердің біріншісіне «Башқұрт АССР-інің халық әртісі» атағы берілді (1929).
| Ғазиз Әлмұхаметов | |
| башқ. Ғәзиз Сәлих улы Әлмөхәмәтов, тат. Газиз Сәлих улы Әлмөхәмәтов | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Орынбор ауданы, Мұрапталово ауылы. Орынбор губерниясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
белгісіз немесе Үфі, РСФСР, КСРО |
| Азаматтығы |
USSR |
| Қызметі |
әнші және композитор |
| Театр |
Башқұрт опера және балет театры |
| Марапаттары |
Башқұртстан Республикасының халық әртісі |
Өмірбаяны
өңдеуӘлмұхаметов Ғазиз Салихұлы[1] 1895 жылы 29 қазанда Үфі губерниясы (қазіргі Башқұртстанның Куюргазин ауданы) Стерлитамак уезінің Мураптал ауылында дүниеге келген. Ұлты бойынша башқұрт.[2]
Анасы - Ғалима 20 баланы дүниеге әкелді - барлығы ұл, оның алтауы ғана ауыр ашаршылықта аман қалды. Отбасы кедей болды, барлығы жұмыс істеді, тіпті балалары да бар. Әкесі жұмысшы, жұмысшы және бес ағайынды Ғазиз болған. Ғазиз 5-6 жасында ән айта бастаған – ата-анасы Салих пен Ғалима жақсы ән салған. Мұрапталово және оның маңындағы ауылдардың тұрғындары олардың әнін тыңдағанды ұнататын.
Әкесі туберкулезден қайтыс болған соң Ғазизды 7 жасынан бастап мал бағуға алады. 1908 жылы Ғазиз ағасы Әбдірахманмен бірге Ташкентке жұмыс іздеп кетеді.
Орта Азияда Ғазиз жазда жүзім шаруашылығында жұмыс істеп, қыста медреседе оқып, ән айтумен айналысқан. Ғазиз башқұрт, татар халық әндерін орындайтын көркемөнерпаздар кештеріне шақырыла бастады.
Ташкентте тұратын Әлмұхаметов Ташкент саябақтарында концерт береді. Көп ұзамай Ғазиз Әлмұхаметовтың кәсіби әнші ретіндегі даңқы Орталық Азияның шекарасынан асып кетті. Сібірге, Татарстанға, Башқұртстанға жетеді. 1914 жылы ол Еділ бойына, Сібірге, Қазақстанға татар және башқұрт халқы арасында гастрольдік сапармен шыға бастады.
Башқұрт ұлт-азаттық қозғалысына қатысқан. Башқұрт Әскери Кеңесінің (БВС) Орынбор әскери бөлімінде қарсы барлау құрамында болған. БВС-ның 1918 жылғы 4 қыркүйектегі No 34 бұйрығы бойынша Қыпшақ ерікті отрядының бастығы (1918 жылдың 1 тамызынан бастап осы қызметте) қызметінде қалдырылды.
1920 жылы Ташкенттегі халық консерваториясында оқыды, кейін Мәскеудегі консерваторияда кеңес алды.[3]
1921 жылдан бастап концерттік қызметті башқұрт және татар халық әндерін жинаумен, композиторлықпен ұштастырып келеді. Шығыс халықтарының ауыз әдебиеті, башқұрт, татар халық әндері, олардың тарихы, аңыз-әңгімелері қызықтырады. Бірте-бірте фольклоршы-жинақтаушы, орындаушы болады.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Статья в Башкортостан: краткая энциклопедия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 сәуір 2013. Тексерілді, 27 сәуір 2013.
- ↑ Книга памяти Республики Башкортостан.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ ЦГИА РБ Ф. 1201, Оп. 2. Д. 2. Л. 20