Ғақылия

Ғақылия – (араб.: ақылмен ұғыну‎) - дүние сыры терең таразыланған ой-пікірлер. Прозаның алғашқы қысқа, нұсқа үлгілерінің бірі.

Ғақылия термині қазақ әдебиеті тарихында исламдық танымға байланысты Абайдың 38-қара сөзінде, Ы. Алтынсариннің "Шариат-ул-ислам" деп аталатын кітабында (Мұсылмандық тұтқасы, А., 1991, 18-6.), Мәди Меркішұлының "Туһфа уа жұмхурият" рисаласында (Ташкент, 1917. 24 6.) алғаш рет қолданыс тапқан.

Ғақылияға жүйріктер хакім, нақылияға жүйріктер ғалым аталады. Хакім ғалымнан биік тұрады, өйткені хакім ғылымның бір саласымен ғана айналыспай, ортақ заңдылықтарды танып ашуға ұмтылған бесаспап ойшылдығы себепті де бұл дәрежеге жете алады. Абай 38-сөзінде адамдарды төрт топқа бөліп қарайды. Осы себепті болса керек, М.Әуезов Абайдағы мораль философиясын сөз еткенде "38-қара сөзді" бөле-жара "ғақылият тасдихат" деп атауына терең ойлы таным жатады.