Ғылыми-зерттеу институты

Ғылыми-зерттеу институты – ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілетін мекеме. Әлемдегі ең алғашқы ғылыми-зерттеу институты бес ғылыми қоғамның басын біріктірген Француз институты (1975) болды. Ғылыми-зерттеу институтының классикалық түрі 19 ғасырда ғылымның өзінің іштей жіктелінуі мен бірігуі нәтижесінде пайда болды. Ол ғалымдар еңбегін жіктеу мен біріктіруді талап ететін ғыл. мәселелерді шешу қажеттілігінен туындады. Олар алғашқыда жаратылыстану ғылымының іргелі мәселелерін зерттеумен айналысты (Пастер ин-ты, 1888). Сәл кейінірек техника (Кайзер Вильгельм қоғамы ин-ты, 1911, Германия) және гуманитарлық («Пушкин үйі», 1905, Ресей) ғылым мәселелерімен айналысатын Ғ.-з. ин-тары пайда болды. Институттың мұндай түрі Қазақстанда 1922 ж. ұйымдастырылды (Қазақстан КП ОК жанындағы Партия тарихы институты). Кейін Қазақстан өлкелік өсімдіктерді қорғау ст. (1924), Санитарлық-бактериологиялық ин-ститут (1925), Тыңайтқыштар және агротопырақтану ғылыми-зерттеу институты (1926), Геология ғылымдары институты (1940), Физика және астрономия институты (1942), Тіл және әдебиет институты (1942), т.б. ашылды. Қазақстан ғылым академиясы құрылғаннан кейін (1946) оған бірнеше Ғылыми-зерттеу институттары енді. 20 ғ-дың ортасында ғалымдардың ұжымдық еңбегінің нәтижелілігі ғылымды ғылыми-зерттеу институттары негізінде құру тиімді екенін көрсетті. Қаржыландыру принципіне қарай ғылыми-зерттеу институттары мемлекеттік және жеке фирмалар («Бел Телефон» лабораториясы, АҚШ), университет, колледждер болып екіге бөлінеді. 20 ғ-дың аяғына қарай ғыл.-тех. прогрестің дамуына сәйкес бірқатар Еуропа мемлекеттерінде, АҚШ-та және Жапон елінде Ғылыми-зерттеу институттарының жаңа типтері пайда болды. Ондай Ғылыми-зерттеу институттарында жоғары білікті сарапшылар ұжымы (ғылыми-зерттеу тобы) жұмыс істейді, ал нақтылы бір ғылым, не ағымдағы жұмыстарға келісімшарт негізінде уақытша сырттан қызметкерлер тартылады.

Дереккөздер

<references>