Қазақстандағы поляктар

Поляк халқының қазақ жеріне көшуі

Польша халқы ең алғашқы қоныс аударған ұлттардың бірі болды. Олар Украина мен Беларусьдан Қазақстанға қоныс аударды. 1936 жылғы «Украинадағы қоныс аударушылар туралы» қаулы қабылданғаннан кейін, Украинадағы польша халқы Қазақстанға көшірілді. Қоныс аударғандар көбінесе Житомиров, Киев, Винниц, Кировоград облыс тұрғындарынан құрылды. Польша халқы 1939 - 1941 жылдар аралығында депортацияға қайта ұшырады. Бұл уақытта КСРО құрамына Батыс Украина мен Батыс Беларусь қосылды. Олар Сібірге, Орта Азияға және Қазақстанға қоныс аударды. 1940 жылы бұрынғы польшалық офицерлер, полицейлер, түрме қызметкерлері, жандармдар, помещиктер, фабриканттар мен щенеуніктер Солтүстік – Қазақстан, Павлодар, Ақмола, Талдықорған, Алматы, Жамбыл облыстарына қоныс аударды. Олардың арасында жаңа әлеуметтік топтар пайда болды: посадниктер мен босқындар. Посадниктер - Польшадан қоныс аударған, көбінесе Польша әскерінің қызметкерлері болған. Олар Польшада полиция қызметін атқарған. Сондықтан ҚСРО - да олар «халық жауы» болды. 1942 жылы Саратов облысындағы польша халқы депортацияға ұшырады. Олар Алматы облысына қоныс аударды. Соғыс соңында Польшалық қоныс аударушылар Польшаға ораламыз деп үміттенген еді. Алайда 1944 жылы Совет әскері Польша жеріне кіріп, Краев әскеріндегі партия қызметкерлері мен саясатшылар депортацияға ұшырады. Қарағанды облысындағы мемлекеттік мұрағаттан алынған ақпарат бойынша, Қазақстанға 104000 - ға жуық польшалықтар мен олардың отбасы өкілдері қоныс аударған болатын. Германия мен соғыс басталғаннан кейін Совет үкіметі мен Польша иммигранттық үкіметі арасында 1941 жылы 30 шілдеде дипломатиялық қарым - қатынасты қалпына келтіру және ҚСРО жерінде Польша әскерін құру жайлы келісім шартқа қол қойылды . Совет үкіметі азаматтықты ұлт бойынша белгіледі. Батыс Украина мен Батыс Беларусьдағы Польшалық азаматтықты тек нақты Польшалықтарға берілген болатын. Көп жылдар бойы Польша азаматтарын қамқорлыққа алу жайлы мәселе Құйбышевтегі Польша Республикасының елшілігінде талқыланбаған болатын. Кейін осы мәселе 1942 жылы талқыланғаннан кейін Қазақстанда 200 - ден аса қамқорлыққа алу ұйымдары пайда болды. Польша үкіметі мен Совет үкіметі арасында қарама – қайшылықтар пайда болғанда жағдай нашарлай түсті. Шынында да Польша елшілігі мыңдаған польшалықтардың өмірін сақтап қалды. Польшалықтар «еңбек әскеріне» шақырылды. Оларға көмір өндірісі саласындағы, металлургия саласындағы қара жұмысардан жұмыс орындары берілді. Соған қарамастан, Польшалықтар тағам өнімдерін табуда қиыншылытармен кездесті. Оларды нанмен қамтамасыз ету ауытқушылықтармен жүргізілді. Польша азаматтарының өмірінде қиыншылықтар пайда болғандықтан, Қазақстан үкіметі іс – шаралар тізбегін құрды. Сол арқылы польшалықтарға материалдық және әлеуметтік көмек берілді . Осы көмек бойынша, бір адамға 2 кг ұн, 1 кг дақылдар, 500 г май, 500 г кондитерлік өнім мен қант, 560 г тұз, 1 бөлік шаруашылық сабыны берілді. Әскерде қызмет ететін Польша азаматының отбасына зейнетақы берілген болатын. Осындай зейнетақы Қызыл әскеріндегі майданға қатысатын адамның отбасына берілген болатын. Сонымен қатар, әскерде қызмет ететін Польша азаматының отбасы тұратын баспанада жөндеу жүргізіліп, өмір сүру жағдайы жақсарған . 1956 жылы Польша азаматтарына қамқорлық аяқталып, оларды қайтадан бұрынғы мекен еткен жеріне қайтарған. Оларды теміржол арқылы жіберген. Бірақ, олардың бұрынғы жеріне қайтқысы келгендер ғана оралған. Қалғандары Қазақстанды жаңа Отаны деп санаған. Осылайша Польша халқының тарихы Қазақстан тарихына тұспа – тұс келген.