Павлодар
Павлодар — Қазақстанның солтүстік-шығысындағы қала (1861 жылдан), өзімен аттас облыс орталығы (1938 жылдан), ірі темір жол станциясы, өзен айлағы және әуе порты. Павлодар қаласы Ертіс өзенінің жағасында орналасқан. Қаланың климаты орташа, күрт континенталды, суық қыста сипатталады, ол алты айға жуық және ыстық, қысқа жазға созылады. Облыс орталығының ауданы 633 шаршы км құрайды, 01.05.2023 ж. халық саны 367,7 мың адам. Қала аумағының құрамына Кенжекөл ауылдық округі, Ленин кенті, Павлодар, Мойылды, Жетекші ауылдары кіреді.
Павлодар | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
| ||||||||
Әкімшілігі | ||||||||
Ел | ![]() | |||||||
Статусы | Облыс орталығы | |||||||
Облысы | Павлодар облысы | |||||||
Әкімі | Хасар Айтпекұлы Хабылбеков | |||||||
Тарихы мен географиясы | ||||||||
Координаттары | 52°18′ с. е. 76°57′ ш. б. / 52.300° с. е. 76.950° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 52°18′ с. е. 76°57′ ш. б. / 52.300° с. е. 76.950° ш. б. (G) (O) (Я) | |||||||
Құрылған уақыты | 1720 | |||||||
Қала статусы | 1861 | |||||||
Жер аумағы | 633,3 км² | |||||||
Уақыт белдеуі | UTC+6:00 | |||||||
Тұрғындары | ||||||||
Тұрғыны | 367,7 мың адам (2023[1]) | |||||||
Ұлттық құрамы | қазақтар 49,35 % орыстар 39,88 % немістер 2,09 % татарлар 1,95 % белорустар 0,45 % ингуштар 0,34 % басқалары 2,42 %[2] | |||||||
Этнохороним | павлодарлық | |||||||
Сандық идентификаторлары | ||||||||
Телефон коды | +7 7182 | |||||||
Пошта индекстері | 140000 — 140017 | |||||||
Автомобиль коды | S, 14 | |||||||
Павлодар қаласының әкімдігі (қаз.) (орыс.) |
Жергілікті атқарушы орган – әкім басқаратын Павлодар қаласының әкімдігі, оны қызметке жергілікті өкілді орган – Павлодар қалалық мәслихатының келісімімен облыс әкімі тағайындайды.
Павлодар қаласының ресми символы Павлодар қалалық мәслихатының 2015 жылғы 22 қазандағы «Павлодар қаласы елтаңбасының эскизін бекіту туралы» шешімімен бекітілген мемлекеттік рәміздердің түс гаммасында орындалған дөңгелек пішінді болып табылады. Ортасында Ертіс өзенінің символдық толқындарымен жуылатын «Павлодар» деген жазу орналасқан. Елтаңбаның жоғарғы жағында «Шаңырақ» орналасқан, киіз үйдің негізгі элементтерінің бірі, одан индустриялық қаланың сұлбасына энергия мен дамуды бейнелейтін күн сәулесі әртүрлі жаққа тарайды. Елтаңбаның негізіне қаланың өнеркәсібін бейнелейтін тегершік элементі қолданылады. Елтаңба жиектерінде сабақтастықты, дәстүр мен мәдениетті бейнелейтін ұлттық ою-өрнекпен көмкерілген.
Павлодар қаласы әкімдігінің ресми интернет ресурсы: https://www.gov.kz/memleket/entities/pavlodar-pvl?lang=kk
Павлодар қалалық мәслихатының ресми интернет ресурсы: https://www.gov.kz/memleket/entities/maslihat-pavlodar-pvl?lang=kk
Тарих Өңдеу
- Павлодар-тарихи терең бай көп этностық қала. Қимақ қағанаты кезінде, қазіргі қала аумағында қағанат билеушісінің жазғы резиденциясы болған ортағасырлық Имакия қаласы орналасқан. 1720 қаланың орнында форпост пайда болды, 1838 жылы форпост станицаға айналды, ал, 1861 жылы сәуірде Павлодар атаумен штаттан тыс қала мәртебесін алды. 1868 жылы қала уездік мәртебеге ие болды, 1938 жылы Павлодар облысының орталығына айналады.
Кеңес өкіметіне дейін Павлодар негізінен ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдейтін, техникамен нашар жабдықталған кішігірім кәсіпорындардан тұратын өнеркәсіп пен сауда орталығы ғана болды. Мәдени-ағарту мекемелерінен небары 6 бастауыш мектеп, 1 қоғамдық кітапхана мен клуб жұмыс істеді.
Қаланың ірі өнеркәсіп орталығына айналуына 1938 жылы өзімен аттас облыстың құрылуы және 1953 жылы Оңтүстік Сібір темір жол магистралінің салынуы үлкен әсер етті.
Тұрғындары Өңдеу
Павлодар қаласы халқының саны[3]
1897 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1991 | 1999 | 2004 | 2005 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
7738 | 90 096 | 187 070 | 272 895 | 330 748 | 342 500 | 300 503 | 286 538 | 291 408 | 295 696 |
2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
300 226 | 303 955 | 317 289 | 320 362 | 322 037 | 322 305 | 325 465 | 329 839 | 332 771 | 335 185 |
Тұрғындар саны — 333 479 адам (1 қаңтар 2012 ж. бойынша), бірнеше ауылдық аймақтарындағы тұрғындарымен қоса 360 502 адам (1 қаңтар 2020 жылғы санақ бойынша).
Ұлттық құрамы (1 қаңтар 2020 ж. бойынша):
- Қазақтар — 172 010 адам. (47,71 %)
- Орыстар — 148 207 адам. (41,11 %)
- Украиндықтар — 13 695 адам. (3,8 %)
- Немістер — 7 762 адам. (2,15 %)
- Татарлар — 7 111 адам. (2,04 %)
- Басқалары — 11 717 адам. (1,65 %)
- Барлығы — 360 502 адам. (100,00 %)
Өнеркәсібі Өңдеу
Павлодардың қазіргі өнеркәсібінің қалыптасуына шетелдік және республикалық маңызы бар машина жасау мен металл өңдеу, түсті металлургия, мұнай өңдеу, химия өнеркәсібі, энергетика, құрылыс материалдары салалары күшті ықпал етуде. Өнеркәсіп кәсіпорындары тиісінше бірнеше акционерлік қоғамдар мен серіктестіктерге біріккен. Электр қуатын өндіру саласында құрамында Екібастұз көміріне негізделген қуатты 3 ЖЭС және ЖЭО жұмыс істейді. Машина жасау мен металл өңдеу саласы трактор, арнаулы құрал-саймандар, кеме және автомобиль жөндеу зауыттарынан, түсті металлургия Торғай бокситі негізінде жұмыс істейтін алюминий зауытынан, мұнай өңдеу өнеркәсібі Омбы қаласынан (Ресей) тартылған ұзындығы 400 км мұнай құбыры негізінде жұмыс істейтін мұнай-химия зауытынан, химия өнеркәсібі 1965 жылдан бастап тұз байланатын көлдер негізінде тыңайтқыштар шығаратын химия зауытынан, құрылыс материалдары өнеркәсібі бірнеше құрылыс басқармалары мен комбинаттарынан тұратын “Павлодаржилстрой” тресінен, кірпіш, асфальт-бетон шығаратын кәсіпорындарынан, тамақ өнеркәсібі ет, сүт, ұн-жарма, нан, арақ-шарап, сыра, сусындар және балық кәсіпорындарынан, жеңіл өнеркәсіп саласы екі тігін фабрикасынан және хром зауытынан тұрады. Сырттан әкелінетін шикізат негізінде жиһаз фабрикасы мен картон-рубероид зауыты жұмыс істейді.
Павлодар – республикадағы темір жол, өзен, автомобиль және әуе жолдары түйіскен ірі жол тораптарының бірі. Ертіс өзені арқылы Семей мен Омбы (Ресей), Өскемен және басқа қалалар арасындағы жүк және жолаушылар тасымалы жүзеге асырылады.
Павлодар – Алматы және Павлодар – Бішкек жедел поезы 2002 жылдан бастап жүре бастады.
Павлодар республикадағы мәдениет, білім беру, денсаулық сақтау мен кадрлар даярлаудың маңызды орталықтарының бірі.
Оқу орындары Өңдеу
Мұнда мемлекеттік 3 жоғарғы оқу орны бар:
- С.Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік Университеті
- Павлодар Мемлекеттік Педагогикалық Университеті
- Павлодар Инновациялық Еуразиялық Университет
- Қала мен облыс экономикасының көпшілік салаларына орта білікті кәсіптік мамандар даярлау жұмыстарымен 17 кәсіптік-техника мектеп пен 10 колледж айналысады.
- Жалпы білім беретін 43 мектеп бар.
- 6 лицей.
- Мектепке дейінгі бірнеше балалар бақшасы бар.
Павлодарда Өңдеу
Павлодарда:
- 5 мәдениет үйі;
- 17 кітапхана (оның ішінде облыстық ғылыми-техникалық кітапхана);
- А.Чехов атындағы облыс драма театры;
- Ж.Аймауытов атындағы музыкалық драма театры;
- И.Байзақов атындағы филармония;
- Бұқар жырау атындағы әдебиет мұражайы;
- Г.Потанин атындағы тарихи-өлкетану мұражайы;
- М.Ж.Көпеев атындағы облыстық мешіт;
- 5 стадион;
- 6 суда жүзу бассейні жұмыс істейді.
- Қала аумағындағы Ертістің жарлы келген оң жағалауында Еуразиядағы “Қаздар қонысы” (“Гусиный перелет”) деп аталатын гиппарион фаунасының орны сақталған.
- Бұл жерден палеонтологтар гиппарионның, мүйізтұмсықтың, еліктің, керіктің, cемсер тісті жолбарыстың, т.б. аңдардың сүйектерін тапқан.
Денсаулық сақтау мекемелері Өңдеу
Денсаулық сақтау мекемелерінен:
Бауырлас қалалары Өңдеу
Павлодар қаласының суреттері Өңдеу
-
ҚазМұнайГаз-дың ғимараты
-
Достық үйі
-
Павлодар темір жол вокзалы
-
Орталық стадион
-
Жөнделген Павлодардың ескі мешіті
-
Ертіс өзені, көпірден қарағандағы көрінісі
Сыртқы сілтемелер Өңдеу
- Павлодар картасы(қолжетпейтін сілтеме)
- Павлодар облысы
- Павлодар ауданы
Дереккөздер Өңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ City & town of Kazakhstan (ағыл.). pop-stat.mashke.org. Тексерілді, 29 наурыз 2016.
- ↑ Қазақ энциклопедиясы, 7 том