Қазақтың бала туылғаннан кейінгі дәстүрлері

Қазақтың бала туылғаннан кейінгі дәстүрлері — қазақ мәдениетінде бала туылғаннан кейін орындалатын салттық мерекелер мен дәстүрлер жиынтығы бар.

«Балалы үй — базар, баласыз үй — мазар» деген мақал көптеген қазақтарға таныс. Қазақтар үшін баланың дүниеге келуі әрқашан маңызды және қуанышты оқиға болды. Бала тәрбиесінде көптеген дәстүрлер бар. Бұл әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер баланың кейінгі өмірінде маңызды рөл атқарады. Бес-алты жасқа дейін ұлдар мен қыздар бірдей дәстүрлерде тәрбиеленеді, балалық шақта жасалатын барлық рәсімдердің гендерлік ерекшелігі жоқ^[1].

Шілдехана

Шілдехана — бұл баланың туған күнін тойлау, ол туылған күні өткізіледі. Достары мен туыстары ата-анасының үйіне құттықтауға, отбасымен бірге тойлауға келеді. Кешкі ас болады. Баланың әкесі құрбандыққа шалынған қозыны сойып, әр түрлі ет түрлерін ұсынады^[2].

Бесік той

Бесік той — бұл босанғаннан кейін үшінші күні болады. Осы дәстүр бойынша баланың ата-анасына сыйлық ретінде бесік беріледі. Туылған кезде кіндік кескен әйел баланы орап, бесікке бөлейді, бесікті бұрындары аурулардан ғұрыптық қорғаныс ретінде әртүрлі шөптермен сулап қойған. Содан кейін ол баланы үлбіреген қалпақпен және тонмен жабады^[3].

Бала төсегінің үстінде қазақтың рәміздері ілінеді: түйіншек пен қамшы.

Сонымен қатар, қонақтар ән айтып, отбасын құттықтайды, өйткені рәсімнің барлық әрекеттері әндер мен тосттармен сүйемелденіп қойған. Содан кейін дәстүрлі тағамдармен тамақтану болады^[4].

Қырқынан шығару

Қырқынан шығару — туғаннан қырық күн өткен соң жасалатын рәсім. Бала ресми түрде отбасының достарымен және туыстарымен таныстырылады.

Осы кезеңнің соңына дейін бала әлі де әлсіз және зұлым күштерден қорғалмаған болып саналады. Осы қырық күн ішінде нәрестенің «сүт тырнағын», «қарын шашын» алмайды. Баланы қырқынан шығарарда шомылдыратын ыдыстың түбіне күміс жүзік, күміс білезік, күміс сөлкебай сияқты заттар салып, 40 қасық таза су құяды. Қазақ ұғымында күміс - адалдықтың белгісі, күміс салынған су — ең таза су болып есептелінеді және оған жын-шайтан жоламайды. Қырық шелпек пісіріп, келген қауымға таратады. Баланы қырқынан шығарған әйелдер білезік, сөлкебайларды бөлісіп алады. Баланы шомылдырып болған соң, «қарын шашын» алып, ақ шүберекке түйіп, тұмарша етіп, баланың оң жақ иығына немесе бесігіне қадап қояды, ал «сүт тырнағын» адам баспайтын жерге немесе «ұрпағы көп болсын», - деп жеміс ағашының түбіне көміп тастайды.

Салтанат дастархан жайып, тамақтану мен ән-күймен аяқталады^[5].

Тұсау кесер

Тұсау кесер рәсімі бала бір жасқа толғанда орындалады. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ адамға қидырады.

Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ^[5].

Дереккөздер

[1] ttps://www.nur.kz/1645802-kazakhskie-tradicii-obychai-pri-rozhde.html?

[2] ttp://kazakhworld.com/seven-unique-and-beautiful-kazakh-traditions-of-childbirth/ Мұрағатталған 13 сәуірдің 2019 жылы.

[3] ttps://weproject.media/en/articles/detail/9-kazakh-traditions-that-are-used-with-the-birth-and-upbringing-of-a-child/

[4] ttps://articlekz.com/article/18038

[:0-5] ttps://weproject.media/en/articles/detail/9-kazakh-traditions-that-are-used-with-the-birth-and-upbringing-of-a-child/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]