Қазақ оқығандарына ашық хат

«Қазақ оқығандарына ашық хат», Мұхтар Әуезовтің мақаласы. 1920 ж. Қазақ тілі газетінің 5 ақпандағы 15-санында, кейін жазушының 12 томдық шығармалар жинағының 11-томында (17-20-беттер), 20 томдық шығармалар жинағының 15-томында (27-30-беттер) жарияланған.

Әуезов мақалада қазақ оқығандарын кеңес үкіметінің қызметтеріне араласып, халыққа пайдалы жұмыстар атқарысуға үндейді.

«Россияның ішінде көбігі аспанға атып, жүз толғанып, бұлқынып жатқан революция толқыны дүние жүзіндегі еңбекшілерді құлданған патшалықтардың жүз жыддап құрған құлдық қорғандарын іргесімен теңсаптіп, жапсарын ашып, жігін үлкейтіп тұрғаны әркімге мәлім»

деп басталады мақала. Осындай жаңа толқынмен заман желі төбесіне үйіріп алып келе жатқан қаһарлы бұлттың қатерлі пішінінен орыстың жуандары қорқып, қашып-пысып жатыр.

«Қорқатын жөні бар, қашпасқа шарасы жоқ», өйткені олардың үріккен кезіне кешегі өздері туғызған бақытсыздық, «дария болған нахақ қан, көздің ыстық жасы, қажып тозған дененің ащы арам тері көрінеді»

дейді. Соларға ілесіп қазақтың кейбір оқығандары да бой тасалап жүргенге ұқсайды. Олардың ескі үкіметтің артынан ілесіп қашуының жөні жоқ.

«Бұл күнге шейін бар қазақтың баласында бір-ақ түрлі құлдықтың ноқтасы болатын... Әсіресе оқығандарының бой жазып, кең отырған күні бұл күнге шейін болтан жоқ»

деген пікірін ашық айтады. Автор қазақ оқығандарының Ресей жуандарының мойындағыдай күнәсі жоқ болса керек, сондықтан «қашып, бұғудың ешбір есебі жоқ». Кеңес үкіметі «үлкен жазығы бар адамдарды да қатарына кіріп, пайдалы қызметімді істеймін десе, қумайтынын» айтады. Кеңес үкіметінің сол жылдары басшылыққа алған осы саясатын Әуезов тура сол күйінде түсініп, елдің қамын шынымен ойлайтын кісіге халыққа қызмет етер заман енді келді.

«Қазіргі заман қазақтың басына келіп тұрған әрі ең қиын, әрі ең пайдалы жайлы заман» деп, үкімет ісіне араласпай, бой тасалап жүрген қазақ оқығандарын тез арада іске кірісіп, «қазақтың есесін әперуге» қолынан келген шарасын істеу керек деген пікірін ұсынады.