Қазақ халқының эпосы мен фольклоры

«Қазақ халқының эпосы мен фольклоры», Әуезовтің орыс жазушысы Л. Соболевпен бірлесіп жазған еңбегі. Алғаш рет орыс тілінде «Литературный критик» журналында (1939, №10-11, 1940, №1) жарияланған; будан кейін «Песнь степей» (1940) атты кітапка алғы сөз ретінде берілген. Еңбек А. Нурқатовтың аудармасы бойынша «Уақыт жене әдебиет» (1962) деген кітапта басылды. Зерттеудің осы нұсқасы Әуезовтің 12 және 20 томдык шығармалар жинағына енді. Ғылыми-теориялық денгейі биік бұл зерттеуде қазақ ауыз әдебиетінің жанрлары мен түрлеріне кысқаша, тұжырымды сипаттама берілген. Олар төмендегіше топталған:

1. Халық поэзиясының шағын түрлері: үйлену-салт жырлары (жар-жар, беташар, сыңсу), мұң-шер елеңдері (жоқтау, коштасу, естірту).

2. Ертегі-аңыздар, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, ертегілер (қиял-ғажайып ертегілер, хайуанат жайындағы ертегілер, салт ертегілері, балаларға арналған ертегілер, аңыз ертегілер, күй аңызы).

3. Батырлар жыры («Қобыланды», «Ер Тарғын», «Ер Сайын»),

4. Ғашықтық жырлары («Қозы Көрпеш - Баян сұлу», «Қыз Жібек», «Айман - Шолпан»),

5. Тарихи жырлар.

6. Айтыс өлеңдері.

Еңбекте қазақ халқының ақындық, айтқыштық өнерге ежелден ерекше ден қойғаны, «замана толқыны тарих теңізінің жағалауына көркем өнердің баға жетпес меруерт-маржандарын» қалдырғаны айтылады; соларда халықтың еткен істерге бағасы берілгені керсетіледі. Қазақ халқы

«бізге ең асыл мүра - жыр мұрасын мирас етті. Жыршы халық, ақын халық есте жоқ ескі замандардан бастап дарыған ақындык даналығын қапысыз жұмсап, өзінің рухын ұмытылмас эпостың дастандарында, сан-сан ералуан түрлі жырларында бейнеледі» (аталған кітап, 205-206-беттер).

Әуел баста нақтылы оқиғалар, жағдайлар негізінде туған шығармалардың уақыт ете келе сұрыпталып, екшеліп, жетіліп, халық тық сипат апған деп біледі; қазақ фольклорынын, туындылары өзге тілдерге аударылу арқылы дүниежүзілік аренаға шыққанын мағлүм етеді. Монографияда аттары аталған жанрлар мен түрлердің өздеріне хас ерекшелігі ішкі тақырыптық жіктері анықталған.