Қазақ эпосының ең көрнекті ескерткіші

«Қазақ эпосының ең көрнекті ескерткіші» («Виднейшие памятники казахского эпоса»), Мұхтар Әуезовтің мақаласы. 1934 ж. «Литературный Казахстан» газетінің 14 маусымдағы санында шыққан. Одан кейін еш жерде жарияланбаған. Қазақ фольклоры жайында ықшам, дәл мәліметтер берген, тілі айқын, тұжырымды. 30-жылдардағы солақай идеологиялық талаптарға байланысты талдауында таптық көзқарас бар. Орыс тілді оқырманға арнап жазылғандығы айқын байқалады. Жазушы шығармаларының библиографиялық көрсеткіштерінде мақала аты «Виднейшие памятники русского эпоса» деп қате жіберілген. «Литературный Казахстан» газеті 1935 жылдан бастап журналға айналдырылған. Жазушы мақалада қазақ эпосының сан жағынан көп екенін айта келіп, үш түрге бөлген:

1. Батырлар жыры;

2. Тұрмыс-салт өлеңдері;

3. Тарихи өлеңдер.

Қобыланды, Едіге, Шора, Қамбар, Алпамыс туралы жырлардың көркемдік құндылықтары және тарихи негіздері туралы ғылыми негізі бар тұжырымдар жасаған. Батырлар жырларының әдетте бірнеше түркі халықтарына ортақ болатынын айтып, керісінше, қырғыз эпосының батырлары Манас пен Семетейдің тарихи негіздері әзірге анықталған жоқ дейді. Қазақ эпостарының көлемі әдетте қырғыз эпосынан кіші болып, көркемдігі жағынан жоғары туралы дейді. Сюжеттік ағым, өмір құбылыстарын жан-жақты көрсету, кейіпкерлер образдарын тәптіштеудегі қырғыз эпостарының биік талаптарға жауап беретінін талдап айтқан. Эпосты орындаушылардың ішінен Марабай мен Жанақты атаған. Батырлар жыры жайындағы бөлімінің соңында эпос батырларын үстем тап өкілдері ретінде көрсеткен. Идеологиялық қысымның үдеп тұрған кезінде мұндай талдаусыз мақала шығару мүмкін емес еді. Мақалада осы тұрғыда Абайға да сын айтылған. Лиро эпосты қазақ халқының төл жанры ретінде атап, «Қозы Көрпеш – Баян Сұлу» мен «Қыз Жібекті» талдаған. Екі жырдың көркемдігіне өте жоғары баға беріп, жыр сюжеттеріндегі атастыру, құда түсу, әмеңгерлік салттарын саяси-әлеуметтік тұрғыдан талдаған. Қодар образына идеологиялық-таптық көзқараспен қатар, қызықты, көркемдік талдаулар жасаған. Мақаланың соңына қарай қазақ фольклорында басқа да жанрлар бар екенін, эпостың басқа да жанрларын, әсіресе советтік фолькпорды зерттеуге күш салатынын айтқан. НКВД түрмесінен кейін белгілеген сынақ мерзімі бітпегендіктен, Әуезов ұлтшылдық, алашордалық бағыттағы фольклортану ғылымының «қателіктерін» керсетіп, мақаланы аяқтаған.