Қайталама қазу

ҚАЙТАЛАМА ҚАЗУ, қайталап кен қазу – кен орындарын игеру кезінде жер қойнауында кентіректер түрінде қалдырылған баланстық қорларды қазып алу. Жер қойнауының байлығын кешенді игеру, қалдықсыз әрі ысырапсыз пайдалану мәселелері және экономиканың металға, оның ішінде түсті, сирек металдарға деген мұқтаждығының артуы, сондай-ақ, кендердің тереңнен қазылуы себепті оның шығынының артуы Қайталама қазу әдісін қолдануға мәжбүр етеді. 20 ғ-дың бірінші жартысында, Қазақстанда кен қазу өндірісі жаңа дамып келе жатқан шақта, жер қойнауынан толық алынбаған пайдалы қазбаларды сарқып алу Қайталама қазудың негізгі бағыттарының бірі болды. 1960 ж. Қазақстан ғылым академиясының Тау-кен ісі институтында пайдалы қазбаларды Қайталама қазу лабороториясы ұйымдастырылды. Институт ғалымдарының ұсыныстары Жезқазған кен-металлургия комбинатында тәжірибелік-өндірістік сынақтан өтті. Бұл комбинатта Қайталама қазу үшін бетоннан және бетон блоктарынан жасалған діңгектер пайдаланылды. Мұндай кен орнын игеру кезінде минералды шикізаттың шығыны азаяды. 50 м-лік тереңдікке дейін жатқан кендерді ашық әдіспен, ал бұдан тереңдегілерін құлату немесе кен алынған қуысты бітеу тәсілімен өндіріледі. Мысалы, Мырғалымсай кеніші үшін тірек діңгектерді ішінара қазып алу әдісі қолданылды, бұл мақсат үшін қашықтан басқарылып, өздігінен жүретін құралдар пайдаланылды, көрші камералар толтырылып, бітелген соң таспалы діңгектер қопарылыс гидроәдісімен қазылды. Кен орнын игеру барысында шоғырлардың жиектеріндегі қалыңдығы жұқа, уатылмаған кен де Қайталама қазу нысаны саналады. Олар шағын өлшемді құрал-жабдықтармен өндірілуі мүмкін. Кеніштерде кен орнын игеру барысында тиісті технологиялар мен арнайы құрал-жабдықтардың болмау себебінен қазып алуы тиімсіз шоғырлар мен олардың бөліктері ғана қалдырылады. Мұндай нысандар техника мен технологияның дамуына байланысты болашақ Қайталама қазудың шикізаттық базасы бола алады. Қазу барысында қалдырылған кендерді Қайталама қазу Ащысай, Зырян, Жезқазған, Лениногор, т.б. кеніштерде кеңінен қолданылды.