Қалпақ

Қалпақ – ерлердің дәстүрлі бас киімі. Негізгі материалы – киіз. Қиынды төрт сайдан құралып, күмбез пішінді, етегі қайырылатын болып тігіледі. Екі жақ күнқағары айыр болып тігілгендерін айырқалпақ деп атайды. Оның бір жағы – байлық, келесісі – билік деген мағына береді. Мұндай Қ-тар қымбат маталардан тігіліп, алтын не күміс жіптермен кестеленеді. Ерте кезде оларды хан, сұлтан, би, ауқатты қазақтар киген. Ақ киізден сәндеп тігілген ақ қалпақ қазақ, қырғыз, қарақалпақ халықтары арасында кең тараған. Кейде мұны да айырқалпақ, киіз қалпақ деп атай береді. Оны ақ қозының күзем жүнінен, кейде түбіт қосып басқан жұқа киізден жасайды. Қайырылған күнқағары алды арты кейде жырық болып келеді. Сайлары қосылған тігістері мен етегі қара барқытпен көмкеріледі де, төбесі нәзік ою-өрнектермен сәнделеді. Төбесіне, сәнді болу үшін, нәзік жіптер арқылы жалғанып, қысқа шашақ тігіледі. Қ-тың түр-түсі киюшінің жас ерекшеліктерін де білдіреді. Ақ киізден тігілген Қалпақ – жеңіл. Оның ыстықта күн өткізбейтін, ал салқында суықтан қорғайтын қасиеті бар.

Сөз төркіні

Орта парсыша: kulāfak > түрікше: *qalpāq/*qalfāq > қазақша: қалпақ