Қалпына келтіру

Қалпына келтіру, реставрация (лат. Restauratіo) – ескірген, тозған, бастапқы сынын жоғалтқан архитектура ескерткіштерді, материалдық мәдениет мұраларын алғашқы өңіне келтіру, жаңартып, жөндеу.

Тарих және мәдениет ескерткіштерін, музейлік көркем құнды заттарды, көркемөнер туындыларын, халықтың дәстүрлі қолданбалы өнерінің бұйымдарын, ежелгі қолжазбалар мен кітаптарды қалпына келтіру әлемде ертеден қолданылған. Еуропада қайта өркендеу дәуірі кезінде қалпына келтіру жұмыстары жүргенін деректер мәлімдейді. Қазақстандағы қалпына келтіру жұмыстары 18 – 19 ғасырларда тек жөндеу, ал 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың бас кезіне қарай нысандарды жаңғырту, өңдеу дәрежесінде болды. Қазіргі қалпына келтіру теориясы мен тәсілі негізінен үшке: консервациялық (ескерткішке нұқсан келтірмей қалпына келтіру), аналитикалық және синтетикалық әдістерге құрылған.

Қазақстанда Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде қалпына келтірудің ғылыми және тәжірибелік шаралары (Б.Н. Засыпкин, Г.И. Пацевич) қолданылған 1937 – 1941 жылдардан бері ресми түрде қалпына келтіру істері басталды деп саналады. Оған дейінгі осы ескерткіште жасалған (1866 – 1887, 1906 – 1907 жылдары) жергілікті жөндеу істері сәтсіз аяқталған болатын. 1966 жылы Республикалық ғылым-қалпына келтіру өндірістік шеберханасы (кейін Республикалық ғылым-қалпына келтіру және жөндеу бірлестігі) ұйымдастырылды. Оның жанында 1970 жылы жобалау және есеп-қисап жасау тобы (кейін Республикалық жобалау – қалпына келтіру ғылыми-зерттеу институты “Казпроектреставрация”) құрылды. Абду-л-Әзиз баб күмбезі, Қызыр пайғамбар мұнарасы, Қарашаш ана (17 ғасыр), Ибраhим Ата күмбезі (18 ғасыр), Жаркент мешіті, т.б. қалпына келтіруден өтті. Бірқатар ескерткіштер (Арыстанбаб, Бабажы-қатын кесенесі, т.б.) консервацияланды.

Дереккөздер

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Restoration