Қалталы қасқыр

Қалталы қасқыр немесе Тасман қасқыры немесе Тилацин (лат. Thylacinus cynocephalus )- жойылып кеткен жануар, қалталы қасқырлар тұқымдасының (Thylacinus) жалғыз өкілі. Алғашқы рет жануардың сипаттамасын 1808 жылы ағылшын натуралист Джордж Прайдо Роберт Харрис берген. Өз еңбегінде ол жануарды "Ит басты қалталы жануар" - "cynocephalus" деп атаған.

Қалталы қасқыр
Thylacinus cynocephalus
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Сүтқоректілер Сабы: Жыртқыштар Тұқымдасы: Thylacinus
Екі-есімді атауы
Thylacinus cynocephalus (Harris, 1808)

Таралуы

Хобарт жеке зообағында жасалған Қалталы қасықар туралы бейне, 1911, 1928, және 1933 ж. Соңғы екі фильм - Лондон зообағында түсірілген.

XVIII ғ. және XIX ғ. басында қалталы қасқырдың саны өте көп болып, Тасманияда кең таралған болатын. XIX ғ. 30-шы жылдары мал шаруашылығына зиян келтіргендіктен Тасмания тұрғындарымен жануардың жаппай жою басталды. Қанқұмар жыртқыш туралы аңыздар таралып, жануарды ауыл шаруашылығының жауы болып есептеген. Жаппай қырып-жоюдың нәтижесінде 1863 жылға таяу қалталы қасқырларлардың соңғылары адам жете алмайтын таулар мен ормандарда сақталған.

XX ғасырдың басынада жануардың бас саны кенет азаяды. Адамдардың жыртқышты жою саясатымен бірге себебі болған - эпизоотия болды: иттерден жұққан белгісіз ауру, мүмкін ит обасы. 1914 жылдың санауымен қалталы қасқырлардың саны оншақтыдан аспаса да, 1928 жылы қабылданған Тасмания фаунасын қорғау заңына қалталы қасқырдың аты кірмеген.

Сонымен, бостандықтағы соңғы қалталы қасқыр 1930 жылы 13 мамырда адамдармен өлтірілген, ал еріксіздіктегі қасқыр Хобарт жеке зообағында кәріліктен өлді. 1938 жылы Тасманияда Қалталы қасқырдалды қорғау туралы заң қабылданды. Ең өкініштісі, 2013 жылы ғалымдар қызықты жаңалық ашты: қалталы қасқырлар өздерінің жақ сүйектерінің дамымағандығынан қойларды еш аулай алмаған!!! Бірақ жануар түрі бәрі бір жойылуға өте қауыпты тұғын, оның себебі - төмен генетикалық түрленуі.

2005 жылдың наурыз айында аустралиялық The Bulletin журналы Қалталы қасқырды тірілей ұстап берген адамға 1,25 млн аустралиялық доллар сыйлық бар екенің мәлімдеді, бірақ сый әлі егесін таппаған.

Биологиялық сипаттамасы

Қалталы қасқыр қалталы жануарлардың ішінде ең ірісі болған. Дене тұрқы 100-130 см, бойы 60 см, салмағы 20-25 кг. Сырт көрінісі иттер мен қасқырларға өте ұқсас, бірақ денесі ұзындау келіп, аяқтары саусақтармен аяқталған. Екі белгі: біріншіден, құйрығының басы қалың, аяқ жағында жеңішкелігі және артқы аяқтары бүгіліп қалғандығы жануардың қалталы екенін ұмыттырмайды. Тұмсығы ұзын, созылып қалған, 120 градусқа ашылатын.

Түсі - сарғыш-сұр, арқасында 13-19 иығынан басталып құйрығына дейін коңыр жол-жол тілкем бар. Тұмсығы сұр, көз маңында ақшыл дақтармен. құлағы қысқа дөңгеленіп қалған.

Жақтары 120 градусқа ашылады.

Бүгіліп қалған артқы аяқтарымен айрықша секіріп (кенгуру сияқты) қимылдайды. Ұрғашы қасқырлардың қарынында қалта болады. Жүктілік мерзімі өте қысқа - 35 күн. 2-4 әлсіз күшік туады, 2,5-3 айдан кейін қалтадан шықса да, 9 айға дейін анасының қасында жүреді.

8 жыл өмір сүреді.

Қалталы қасқырдың дауысы ыңырсыған үнді еске салады, бірте бірте ол дауыс қырылдаған жөтелге ұласады. Жерде тіршілік етеді, түнде атжалмандарды, ұсақ кенгуруларды, тотықұстарды аулап азық етеді. Кейде, тіпті, қой секілді өзінен үлкен жануарларға да шабуыл жасайды. Бақа мен шаяндарды да жей береді.

Галерея

• 
• 
• 
• 

Дереккөздер

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Қалталы қасқыр