Қапез Байғабылұлы

Қапез Байғабылұлы (1896, Алматы облысы, Райымбек ауданы, Ақтоғай ауылы – 1939, Коми АКСР, Ухта қаласы) – қазақтың белгілі әнші-композиторы, сталиндік саяси қуғын-сүргін құрбаны.

Өмірбаяны

Қапез Байғабылұлы Ұлы жүздің Албан тайпасынан шыққан. Жасынан өлеңге, ән айтуға әуестеніп, шығармашылыққа ден қояды. Бастапқы сауатын ауыл молдасынан ашып, 15-17 жасында ұйғыр Сауытақын және Шәршікен деген жолдастарымен бірге Стамбұл медресесіне оқуға барады. Оқуын тәмамдап, Жетісу өңіріне оралып, ағартушылық қызметке кіріседі. Осы аймақта бірнеше мектеп ашып, халықты сауаттандыру ісімен айналысады. Сонымен қатар, әншілік өнерін де ұмытпай, өзінің шығармашылық жолын жалғастырады.

Қоғамдық қызметі

1931-1933 жылдардағы ашаршылық кезеңінде "Облатком" деп аталған 60 үйлі ауылдың тұрғындарын аштықтан аман алып қалуға атсалысады. Ұйымдастыру қабілеті жоғары, жұртқа жақсылық жасауды көздеген тұлға ретінде елге танымал болады.

Саяси қуғын-сүргін құрбаны

1937 жылы Қапез Байғабылұлына "халық жауы" деген жалған айып тағылып, тұтқынға алынады. 1939 жылы Коми АКСР-інің Ухта қаласында атылып, қайтыс болды. 1958 жылы ақталды.

Шығармашылығы

Қапез шығыс халықтарының қисса, дастандарын жақсы меңгерген, әрі қазақ халқына өзіндік мәнді әндер қалдырған композитор ретінде белгілі. Оның "Ай-қай", "Дүние-ай", "Меркі" деген үш әні 1990 жылы Ж.Кәрменов құрастырған "Халық әндері мен халық композиторларының әндері" жинағының 1-томына енгізілген. Бұл әндер өз мазмұны мен пішіні жағынан ерекшеленіп, халқымыздың рухани мұрасына қосылған маңызды шығармалар болып табылады.

Естеліктері

Қапез Байғабылұлының есімі Алматы облысы, Райымбек ауданындағы Тоғызбұлақ орта мектебіне берілген.