Қарабас шақшақ
Қарабас шақшақ (Saxicola torquata) - жағал шақшақтан айырмашылығы - реңі көрікті құс.
| Қарабас шақшақ | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Adult male in South Africa
| ||||||||||||||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| Өзге түрі | ||||||||||||||||||||||||||
| 13-17 subspecies | ||||||||||||||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||||||||||||
| Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766) |
Биологиялық сипаттама өңдеу
Аталығының жоны және тамағы - қара: денесінің төменгі жағы - ақшыл, жемсаудың екі жағы - ашық қызғылтсары, бауыры - ақшыл сары. Қанатында айқын ақ көзтартары болады. Аналығында қара түс жоқ және жағал шақшақты көбірек еске түсіреді. Дауысы жағал шақшаққа ұқсас, әуенінде бөтен дыбыстар көп. Көрікті аталықтар бұталардың ұшар басында немесе ірі шөптерде сайрап отырғанда жиі көзге түседі. Ұясын салбыраған шөптердің астындағы шұңқыр жерге жасырып салады. Ұяны аналығы салады, аталығы бұл кезде құсойнақ жасайды. Салындыдағы 4-6 көмескі бозғылт реңкті көгілдірлеу жұмыртқаларды аналығы 11 — 14 күн басады. Балапандарды ата-енелері екі аптаға жуық ұяда, тағы сонша уақыт балапандар ұядан үшқан соң қоректендіреді. Бұған қоса аталық ұшып жүрген ұялас балапандарды көбірек тамақтандырады, ал аналықтар екінші рет жұмыртқа туып, екінші рет салындыдағы жұмыртқаларды басады.
Таралуы өңдеу
Бұл шақшақтың таралу атырабы Еуразияның едәуір бөлігін алады. Қазақстанда ол бүкіл солтүстік өңірлерде, шығыста және оңтүстігінде, сондай-ақ Батыс Тәңіртаудың оңтүстігіндегі орта белдемде қоныстанады. Келіп-қайту кезінде ұшқанда бүкіл республика бойынша кездеседі. Бұталары бар биік таулы және шалғынды далаларға, тауларға - оған қоса субальпілік белдемге дейін, яғни теңіз деңгейінен 2 500-2 700 м жоғары биікке дейін орын тебеді. Бұлар - кейбір жерлерде едәуір көп кездесетін құстар. Қыркүйек-қазанда қыстауға ұшып кетеді. Қазақстанға көктемде - наурыз- сәуірде оралады. Олар осы кезде ұшып өтеді.[2]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ BirdLife International Saxicola torquatus. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.
- ↑ Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010.