Қаражартас қорымы
Қаражартас қорымы — соңғы қола дәуіріндегі Беғазы-Дәндібай мәдениетінің алыптас ескерткіштерінің бірі[1]. Бұл қорым Талды өзенінің оң жағалауында, Жаңажұрт ауылынан 2 км батысқа қарай, Талды ауылынан шығысқа қарай 12 км жерде, Қарағанды облысы, Шет ауданы, Талды ауылдық округі аумағында орналасқан.
| Қаражартас қорымы | |
 | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
қалпына келтірілген |
| Орналасқан қала | |
| Мемлекет | |
| Картада орналасуы | |
|
| |
Координаттар: 49°08′08″ с. е. 73°55′00″ ш. б. / 49.13556° с. е. 73.91667° ш. б. (G) (O) (Я)
Ескерткіш бойынша зерттеу жұмыстарды 2016-2017 жылдары Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ қарамағындағы «Сарыарқа археологиялық институты» ғылыми-зерттеу институтынан тарих ғылымдарының кандидаты, археолог Игорь Алексеевич Кукушкин жүргізді. Қаражартас қорымында соңғы қола және ерте темір дәуірінің 41 құрылымы бар. 2016-2017 жж ескерткіште Беғазы-Дәндібай қоғамының рулық ақсүйектері жерленген көлемі 14х14,5 м болатын пирамида тәріздес сатылы кесене зерттелді. Мола құрылымында таспен қаланған 5-6 қабырға бар. Қазба жұмыстары элиталық жоспардағы жерлеу кешенінен басқа әлеуметтік жағдайы төмен тағы 12 құрылысты қамтыды[2].
Белфаст қаласындағы (Солтүстік Ирландия) Патшалық университетінің CHRONO зертханасында жүргізілген радиокөміртектік талдауға сәйкес, қорым б.з.б XV—XIV ғасырларда жұмыс істегені анықталды. Зерттелген кесене Орталық Қазақстандағы соңғы қола дәуірінің ең ірі және құрылымдық жағынан күрделі құрылымы болып табылады.
Қаражартас қорымынан батысқа қарай 4 км жерде Табылды қорымында 2018 жылы екі дөңгелекті күйме арбадаға ұқсатылған көсем жегілген екі жылқы жерленген қорған табылды. Жылқылар бір-біріне арқаларын салып, бүйірлеріне жатты.
Қарағанды облысының әкімі Қошанов туристерге ішкі құрылым мен жағдай жасауды тапсырды. Келешекте бұл аймақты аспан астындағы саябақ етпек жоспарды іске асыруда[3].