Қарақалпақстан Жоғарғы Кеңесі
Қарақалпақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі (қарақ. Qaraqalpaqstan Respublikasí Joqarǵí Keńesi, өзб. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘korg‘i Kengesi) — заң шығарушы билікті жүзеге асыратын Қарақалпақстан Республикасының (Өзбекстан құрамындағы) жоғарғы мемлекеттік өкілді органы.
| Қарақалпақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қарақ. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi | |
|---|---|
| |
| Жалпы мағлұмат | |
| Түрі | Өзбекстан Республикасы құрамындағы егеменді автономиялы республиканың бір палаталы парламенті |
| Құрылған уақыты | 24 қыркүйек 1994 жылы |
| Штаб-пәтері | Нүкіс қаласы, Ислам Каримов көшесі, 112-үй |
| Төрағасы | Аманбай Орынбаев |
| Ресми сайты | |
| joqargikenes.uz | |
Тарихы
өңдеуЖоғарғы Кеңес депутаттарының алғашқы сайлауы 1994 жылы 25 желтоқсанда Өзбекстан Республикасы Ұлы Мәжілісі сайлауымен бір мезгілде өтті. Сайлауға Өзбекстан халықтық-демократиялық партиясы мен 86 орынға үміткер жергілікті өкілді органдардан 172 кандидат қатысты. Дауыс берудің бірінші турының қорытындысы бойынша 75-сайлау аймағынан 75 депутат сайланды, 1995 жылы 22 қаңтарда 11 сайлау аймағында қайта сайлау өтті.
Сайлаудың түпкілікті қорытындысы бойынша өкілді органдардан 43 депутат пен Халықтық-демократиялық партиясынан 41 депутаттан тұратын блок тіркелді[1].
Қызмет тәртібі және өкілеттігі
өңдеуЖоғарғы Кеңес Қарақалпақстан Конституциясы және оның қызметінің құқықтық негізі болып табылатын «Қарақалпақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі туралы» Конституциялық заңы негізінде құрылды. Ол аумақтық сайлау аймақтары бойынша көппартиялық негізде 5 жыл мерзімге сайланатын депутаттардан тұрады. Сайлау күніне 25 жасқа толған Қарақалпақстан азаматтары Жоғарғы Кеңеске сайлануға құқылы.
Қарақалпақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің айрықша өкiлеттiгiне: Қарақалпақстан Конституциясы мен заңдарын қабылдау, оларға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу, Жоғарғы Кеңесiнiң төрағасын – Қарақалпақстан Республикасының ең жоғары лауазымды тұлға және Министрлер кеңесінің төрағасы етіп сайлау, Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасарларын және Қарақалпақстан Министрлер Кеңесінің мүшелерін тағайындау және қызметтен босату, министрліктер мен басқа да мемлекеттік органдарды, Республика прокурорын, аудан және қалалық соттарды, Қарақалпақстан Республикасы Табиғатты қорғау Мемлекеттік комитеті төрағасын құру және тарату, экономикалық және әлеуметтiк даму жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламаларды қабылдау, бюджеттi бекiту және оның атқарылуын бақылау, әкiмшiлiк-аумақтық құрылыс мәселелерiн заңға сәйкес реттеу тиесілі.
Жоғарғы Кеңес төрағасы
өңдеуЖоғарғы Кеңес төрағасы Қарақалпақстан Республикасының ең жоғары лауазымды тұлғасы болып табылады. Ол депутаттар арасынан жасырын дауыс беру арқылы Жоғарғы Кеңестің өкілеттік мерзіміне қатарынан екі мерзімнен аспайтын мерзімге сайланады. Жоғарғы Кеңес төрағасы Қарақалпақстанның жоғары заң шығарушы және атқарушы органдарының өзара әрекеттестігін қамтамасыз етеді, заңдар мен қаулылардың орындалуына бақылауды ұйымдастырады, Өзбекстан Республикасының Президентімен келісімімен, Жоғарғы Кеңестің депутаттығына Жоғарғы Кеңес төрағасы кандидатурасын ұсынады, Министрлер Кеңесі Төрағасының, аудан және қалалардың әкімдерін кейіннен олардың тиісті халық депутаттары Кеңестерінің бекітуімен қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, Өзбекстан Республикасының Президентімен келісімімен төрағалар және азаматтық істер жөніндегі Қарақалпақстан Жоғарғы сотын, қылмыстық істер жөніндегі Қарақалпақстан Жоғарғы сотын, Қарақалпақстан шаруашылық сотын, сондай-ақ аудан және қалалық соттарды лауазымдарына кандидаттарды Жоғарғы Кеңесіне ұсынады, Жоғарғы Кеңеске жалпы басшылықты жүзеге асырып, оның жұмысын ұйымдастырады.
Төрағаны Жоғарғы Кеңес Қарақалпақстан Конституциясы мен заңдарын бұзған жағдайда, депутаттардың жалпы санының кемінде үштен екісінің даусының шешімімен, депутаттардың үштен бірінің бастамасы бойынша Қарақалпақстан Республикасы Конституциялық қадағалау комитетінің қорытындысымен кері шақырып алуы мүмкін. Төраға өзiнiң өкiлеттiгiн жеке өтiнiшi бойынша, ал егер денсаулығына байланысты өз мiндеттерiн орындай алмаса, бұл Жоғарғы Кеңес құрған мемлекеттiк медициналық комиссияның қорытындысымен расталуға тиiс, өз өкiлеттiгiнен бас тарта алады. Бұл ретте төрағаның орнынан кетуі туралы шешім депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады. Жаңа Төрағаны сайлау он күн ішінде өткізілуі керек[2].
Жоғарғы Кеңес төрағалары
өңдеу- Тұрсын Алламбергенқызы Ешімбетова 1990 — 2.1991
- Дәулетбай Нұратдинұлы Шәмшетов 2 — 11.1991 (1948—1998)
- Уббанияз Әшірбекұлы Әшірбеков[3][4] (1992-95, 1995-97)
- Темір Камалұлы Камалов (шілде 1997 — 3 мамыр 2002)[5]
- Мұса Тәжетдинұлы Ерниязов (3 мамыр 2002 — 31 шілде 2020)
- Мұрат Қалибекұлы Камалов (02.10.2020[6]—26.08.2022)
- Аманбай Тілеубайұлы Орынбаев (26.08.2022
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Жоғарғы Кеңес тарихы.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 2 наурыз 2019.
- ↑ Қарақалпақстан Республикасының Конституциясы
- ↑ ЕВРАЗИЯ — Марип Кунградский: Украинские события разбудили все каракалпакские диаспоры.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Указ Президента Республики Узбекистан от 23.12.1994 г. N УП-1027 «О введении в действие Положения о паспортной системе в Республике Узбекистан» | Паспортно-визовая система |….(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ procella.ru is for sale.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Избран Председатель Жокаргы Кенеса | Институт стратегических и межрегиональных исследований при Президенте Республики Узбекистан.(қолжетпейтін сілтеме)