Қарғыс

Қарғыс - зәбір-жапа шегіп, қорлық көрген, азапталған адамның жәбірленушісіне ашынып айтқан зілді кейіс сөзі, лагнеті; парапсихологияда тіршілік иесінің жөбірлеушіге қарсы кері әсерлі қуат күші. Жан-жануарлар да, өсімдіктер де, жер ана да, аруақтар да өзін қорлаушыға қарғыс айтады. Қазақ халқы қарғысқа өте абайлап қараған. Сондықтан қазақ ұрпағына "қарғыс алма, алғыс ал" деген өнегелі өсиет қалдырған. Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде, әсіресе, М. Қашқари сөздігінде «қарғыс» мағынасындағы сөздердің мынадай тұлғаларын ұшыратамыз — қарғағ, қарғыш. «Қарғыс» сөзінің төркіні боларлық алғашқы мағынаны да осы сөздіктен табамыз: қырға — ұрысу, балағаттау, ал қырғағ — ашу, ыза, қаһар; жаза ұғымдарында қолданылған. Осыларды салыстыра қарасақ, тұңғыш мағына «ашу», «ыза», одан туындағаны — «ұрысу» болып, мағына ауысуының тоқтаған шегі — «жаза» болса керек деген ойдамыз. Қазіргі түркі тілдерінің ішінен — якут тілінде «қарғыс» сөзінің алғашқы тұлғасы мен мағынасы болар дерліктей мәлімет те бар. Якуттарда: «харгыс» тұлғалы сөз «кедергі, бөгет болу, қиындық туғызу» сияқты мағыналар орнына қолданылады. Бұл да кейін пайда болған туынды мағына деуге болады. Өйткені, ұрысушы адамдар ызаланып, біріне-бірі қастандықпен кедергі, бөгет болуы да мүмкін нәрсе.