Aisel Usmanova

Амандасу салты өңдеу

Амандасу салты қазақ халқының ең үлкен дәстүрлерінің бірі. Үлкені мен кішісі бір-бірімен кездескенде, кішісі бірінші амандасады. Жасы үлкен ер адамдар арасында амандасу салты " Ассалаумағалейкум!" деген сөзден басталады. Мұның мағынасы жақсы тілекті білдіреді:" Сізге Алланың нұры жаусын" деген сөз. Бұл сөзді жасы үлкен ер кісілермен әр түрлі жастағы ерлер амандасқанда жиі қолданады. Тілегін қабыл алып, қарсы адам "Уағалейкум ассалам!" деп оң қолын ұсынады. Ол:"Алланың рақымы сізге де жаусын!" деген сөзді білдіреді.
Осылай қал алысып, амандасып болғаннан кейін амандасушылар кезек-кезек отбасыларының, туған-туыстарының, бала-шағаның, мал-жанның халін сұрайды. Қонақжай қазақ халқы үйге келген қонақты төрге шығарып, жайғастырып отырғызады. Қазан асып дастарқан жая, қарсы алады. Қария адам үйіне келген кісіден, ең алдымен, аман-саулық сұрасып болғаннан кейін, дастарқан басында қай елдің баласы екенін, әке-шешелері кім екенін сұра, нендей шаруамен келгенін, жүргенін әбден біліп алған соң, шаруаларына кіріседі.
Бірін-бірін ұзақ уақыт көрмей, жүздескен адамдар төс қағыстырып, қол ұстасып, қол алысып, арқаларын қолдарымен қағысып амандасады.
Қазақ халқының сәлемдесуінің ең бір ерекшелігі-келіндердің ата-енесі мен қайын жұртымен амандасуы. Ізеттілік көрсетеді. Келін ата-енесіне иіліп сәлем салады. Келін сәлемді таңертеңгісін ата-анасына салады және олар ұзақ уақыт басқа жақта болғандарында салады. Сәлемін алған олар, тілектерін білдіріп, рақметтерін айтады. Жас келіннің сәлемін алған енесі немесе басқа да, жасы үлкен кісілер "Өркенің өссін!", "Бақытты бол!", "Ұл тап!", "Көп жаса!" деген тілектерін болмасын міндетіндей. Қарт туыстарымен амандасып кету үшін әдейілеп сол үйге кіреді. Осылайша көрсеткен ізеттіліктеріне олар ризашылықтарын білдіреді. Қара шаңыраққа соғып, үлкен үйдің қал-жағдайын біліп, амандасып кету-тәрбиелікке жатады.