Қозықұйрық ер
Қозықұйрық ер – алдыңғы басы шошақ, артқы қасы жалпақ, аттығы жатағандау келген жеңіл ер түрі. Бұл ерді "ақбас ер", "шошақбас ер" деп атау да кездеседі. Бұл көбінесе қазақ жерінің батыс өңіріне (Маңғыстау түбегі мен Жем өзені бойы) тән.
Жасалуы
Қозықұйрық ердің жасалу жолы құранды ердің жасалуына ұқсас болып келеді. Ер қосу үшін оған қайың, үйеңкі, қара мойыл, жөке сияқты ағаштар қолданылады.
Қозықұйрық ер ағаштан алты-жеті бөлік етіп шабылады. Оның екеуі ердің алдыңғы қасына, ал екі-үшеуі артқы қасына даярланып, оның екі қаптал ағашына бекітіледі. Белағаш орнына екі қаптал ағашқа қайыс тартылып бекітіледі. Қаптал ағаштың алдыңғы қасқа таяу тұсынан үзеңгі бау өтетін ойық ойылып, оған үзеңгі тағылады. Қаптал ағаштың артқы қанатын тесіп қанжығабау тағылады. Пошымы ықшам, әрі әдемі болып келетін мұндай ер, көбінесе, асыл тастармен, сүйекпен, күміспен әшекейленетін болған.
Қозықұйрық ердің тағы бір өзгешелігі: мұнда орта ағаш болмайды, оның орнына көн не қайыс тартылады. Ердің сүйегі жеңіл, көлемі шағын келеді. Қасы алдына қарай еңкіштеу болып орнатылады.
Қозықұйрық ердің сыртын түйенің көнімен қаптайды. Кейде көн орнына тарамыс талшықтарын немесе кендір шүйкесін желімге араластырып жағады. Бұл әдісті халық сіңірлеу деп те атайды.[1]
Дереккөздер
- ↑ ҚАЗАҚТЫҢ ЭТНОГРАФИЯЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАР, ҰҒЫМДАР МЕН АТАУЛАРЫНЫҢ ДӘСТҮРЛI ЖҮЙЕСI. Энциклопедия. – Алматы: РПК “СЛОН”, 2012. – (илл.) ISBN 978-601-7026-17-23-том: К – Қ – 736 бет.ISBN 978-601-7026-21-9
Әдебиеттер
- Жүнісов С. Ақан сері. Алматы, 1971;
- Тәжімұратов Ә. Шебердің қолы ортақ. Алматы: Қазақстан, 1977;
- Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. Алматы: Өнер, 1987;
- Шойбеков Р.Н. Қазақ зергерлік өнерінің сөздігі. Алматы: Ғылым, 1991;
- Қасиманов С. Қазақ халқының қолөнерi. Алматы: Қазақстан, 1995;
- Сейдімбек А. Қазақ әлемі. Этномәдени пайымдау. Алматы: Санат, 1997;
- Диалектологиялық сөздік. Алматы: Арыс, 2007.