Қолтық шөгінділері

Қолтық шөгінділері - лагуна шөгінділері, қолтық айдындарына жиналған шөгінділер.

Суы тұщы қолтықтарда құмды, сазды, кейде органикалық заттарға бай сазды-карбонатты жыныстар шоғырланады, оларда көмір қабатшалары мен линзалары кездеседі. Суы ащы (тұзды) қолтықтарда түрлі хемогендік қосылыстарға бай күкіртсутек мол қара лай тұнады. Тұзды қолтық шөгінділерінің қазбалы түрі құрамында натрий сульфаттары мен хлоридтерінің қабаттары, гипс, ангидрит, доломитті әктастар, кейде магнезит кездеседі.

Қолтық шөгінділерінде фауна қалдықтары кездеспейді, не олардың санаулы ғана түрлері ұшырасады, құрамы бірыңғай келеді. Қолтық шөгінділерін құраушы жыныстар мен фациялардың көлбеу және тік бағытта тез өзгеріп алмасатындығы олардың теңіздік және құрлық шөгінділері ұштасқан аралық жағдайда қалыптасқандығын көрсетеді. Құрғақ климатты Каспий теңізінің шығыс жағында 20 ғасырдың 30-жылдары Өліқолтық және Қайдақ шөгінділері пайда болған. Каспийдің деңгейі екі метрдей төмендегеннен кейін Өлі Қолтық құрғап кетті де, Қайдақ қолтығы теңізден бөлініп қалды. Қазақстан өңірінде әр геологиялық кезеңде жиылған қолтық шөгінділері және олармен байланысты түрлі кен байлықтары (тұздар, гипс, ангидрит, көмір) көп. Мыс, Маңғыстау облысындағы Таушық қоңыр көмір кені юра кезеңіндегі қолтық шөгінділерінен түзілген.