Қосқұйрықтылар

Қосқұйрықтылар (Dіplura) – жәндіктер класының алғашқы қанатсыздар класс тармағының бір отряды. Тропиктік және субтропиктік аймақтарда кең тараған 400-ге жуық түрі бар. Тастардың, жапырақтардың астында, топырақта, шіріген ағаштарда тіршілік етеді. Денелері құрт тәрізді, ұзындығы 2 мм-ден 1 см-ге дейін. Басы үлкен (кеудесінің 1-сегментінен үлкен), жұп мұртшалары ұзын, көп бунақты, көздері дамымаған. Ауыз аппараты кеміргіш (арнайы капсуланың қуысында орналасқан), ол сырттан көрінбейді (кейде жабық жақтылар деп аталады) және алға қарай бағытталған. Кеудесі 3 сегменттен құралған, 3 жұп аяқтары бар. Қанаттары дамымағандықтан алғашқы қанатсыздар деп аталған. Құрсағы 11 буыннан тұрады, оның соңғы буынында қос өсінділері (церкалары) бар, олар жіпше немесе қысқаш тәрізді (отрядтың аты соған байланысты қойылған). Жіпше тәрізді өсінділері сезу, ал қысқаш тәрізділері қорғаныш немесе қорегін ұстау қызметін атқарады. Дамуы анаморфоз жолымен өтеді. Қосқұйрықтылар өсімдіктердің және жануарлардың қалдықтарымен қоректенеді, көпшілік түрі – жыртқыштар. Негізгі тұқымдастары: камподеалар (Campodeіdae) және япикстер (Japygіdae).