Қуаты оттай бұрқырап...

«Қуаты оттай бүрқырап...» — Абайдың 1898 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 6 тармақты 3 шумақтан тұрады. Туындыда ақын өзінің бүкіл поэтик. мұрасына арқау етіп ерген өлең сөз енерін қастерлеу, халық санасын оятудағы сөздің құдіретін дәріптеу тақырыбын қозғайды. Қалың бұқараны қараңғылық қапасынан алып шықсам деген арманның жетегіне ерген гуманист - Абай сөзді соған жетудің қуатты қаруы деп білген. Осы тұрғыдан алғанда өлең Абайдың «Сегізаяк», «Білімдіден шыққансөз» сияқты шығармаларымен идеялас, үндес, тұғырлас. Ақын мұнда , айналасы теп-тегіс жұмыр келген сымбатты өлеңнің бойында оттай алаулаған қуаттың бұғып жатқанын, әттең, осынау құдіретті сөздің надан адамға қадірі әлі де жетпей отырғанын өкіне, ашына айтады. Ақын суреттеуіндегі өлең кек бұлттан үзіліп тұскен найзағайдай еткір. Сондай-ақ өлеңдетіліп тұсертілді қару етіп, жұртты ояту жолында айқасқан батыр ойдың бейнесі бар. Әйтсе де ақынның негізгі айтар ойы бұл емес. Абайдың бұл өлеңде алға қойған нысанасы - заман келбетін керсету, надандық құрсауындағы ел тіршілігінен хабар беру. Қанша шайқасса да өзінің дәрменсіз екенін екіне мойындаушылық сезіледі. «Бойда қайрат, ойда көз, Болмаған соң айтпа сөз» деген идея мұнда да негізгі мәселе ретінде көрінеді. «Оянбай, қайран жұрт, Үялмай қал жым-жырт» дейді ақын. Өлендегі әр шумақтың алғашқы 4 жолы 7, 8 буынды, шалыс ұйқасты өлең үлгісінде, бүдан кейінгі қос жол 6 буыннан қүралып, өзара ұйқасады. Алғаш рет Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Қунанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Мүрсейіт қолжазбаларында да бар. Текстологиялық ауытқушылық жоққа тән. 1954, 1961 жылғы басылымдарда өлеңнің 2-шумағының 5-тармағы «Ойланбай, қайран жұрт» деп беріледі де, тұсініктемеде мұның Мүрсейіт қолжазбалары мен 1909 жылғы басылым бойынша алынғаны айтылған. Алайда 1957 жылғы жинақта бұл жол «Оянбай, қайран жұрт» түрінде басылды. Ақынның бұдан кейінгі басылымдарында да осы нүсқа басшылыққа алынған. Өлеңағылшын, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, татар, тәжік, түрікмен, ұйғыр т. б. тілдерге аударылған.