Қызыл мың үйі

Қызыл мың үйі

Қызыл мың үйі— Қытай Халық Республикасының Шыңжаң өлкесіндегі будда дінінің көне ескерткіштері. Ақсу аймағы Бай ауданы орталығынан оңтүстік-шығысқа қарай 60 км жерде. Мұзарт өзенінің солтүстік жағасындағы жарқабақтардан үңгіп қазылған будда ғибадатханалары “мың будда үңгірлері” деп те аталады. Б.з. 1 — 2 ғ-ларында Кушан патшалығының құрамында болған Шығыс Түркістанның оңтүстік өңіріне будда өнері кең қанат жайып, ішкі Қытай жеріне де таралды. Қызылдағы будда үңгірлері төрт бөліктен тұрады, есепке алынған үңгірлердің жалпы саны 236, оның үштен бірінің ғана суреттері (фрескалары) сақталған. Үңгір-ғибадатханалар б.з. 4 — 8 ғ-ларында салынған. ғибадатханалар құрылысы мен мазмұнына қарай үш кезеңге бөлінеді. 1) Б.з.б. 4 ғ.; 2) 5 — 6 ғ-лар; 3) шамамен 7 — 8 ғ-лар. Ірі ғибадатханаларда жиырма шақты, кішілерінде бес-алты ғана үңгір бар. Олар залдар, пұтханалар, мінажатханалар және монах үйлері болып бөлінеді. ғибадатханалардың қабырғалары мен төбелеріне түрлі-түсті суреттер салынған. Ерте және орта кезеңге тән ғибадатханалардың қабырға суреттерінің мазмұны, негізінен, Будда дінінің Хинаяна (көне түркіше Кішік көлүңгү) ағымының діни ілімінен құрылса, соңғы кезеңдегі ғибадатханалардың суреттерінен Махаяна (көне түркіше өлұқ көлүңгү) ағымының әсері айқын байқалады. Мұны ондағы “мың будда” тақырыбындағы суреттер толық сипаттайды.

Дереккөздер

Қазақстан энциклопедиясы