Қырүзгент

Қырүзгент — ортағасырлық қаланың орны. Сырдарияның орта ағысы тұсында. Отырарға таяу жерде орналасқан. 1969— 70 жылы Отырар археологиялық экспедициясы (жетекші К.Ақышев) ашып зерттеген. Қаланың ең ұзын жағы солтүстіктен оңтүстікке қарай 250—300 м. Қаланы қоршаған дуалы әрбір 50—70 м қашықтықта бір- бірімен түйісіп отырады. Дуалдардың қосылған жері мықты болу үшін мұнаралармен бекітілтен, олардың жалпы саны 15. Мұнаралардын ішінде ең мықты салынғандары шығыс, батыс, оңтүстік жағындағылары (бұрыштағылары). Қазіргі кездегі жайылып кеткен бекініс қабырғаларының жалпақтығы 10—15 м, мұнаралары 10 м-дей дуалдан шыға орналасқан, олар қабырғалардан 0,5—1 м-дей биіктігі Бекініс қабырғаларының сыртында ені 10 м, тереңдігі 2 м ордың ізі сақталған. Қала қақпасы шығыс жағында ені 10 м орталық көшесі осы қақпадан батыс жағындағы су қоймасына дейін тартылған. Тұрғын үйлердің және қоғамдық құрылыс жүйелері қаланың орталық көшесінің бойымен, қала дуалының бойын жағалай жасалған. Бұл үлкенді-кішілі болып жатқан қазіргі кездегі төбелерден байқалады. Қаланың оңтүстік жағы қазіргі кездегі адамдардың зираттарымен бүлінген. Қырүзгент сыртында кезінде үй-жай орны болған. Әр жерде үлкенді-кішілі төбелер, бау-бақша, арық-тоғандар, зираттар орны бар, олардың арасында Үзгенатаның жартылай бұзылған күмбезі тұр. Осы жағынан (оңтүстік) қаланың шахристаны 500—700 м дейін созылса, ал батыс жағына қарай 250—300 м созылып жатыр. Археологиялық зерттеулер барысында саздан және шыныдан жасалған ыдыстар, моншақ, қола монета, т.б. заттар алынған. Табылған заттарға қарағанда қалашықты халық 10—13 ғасырларда мекендеген. Олар суармалы егіншілікпен айналысқан.