Құдандалы

Құдандалы. Қазіргі «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі бойынша — қыз алысып, қыз беріскен сүйек шатысы бар (адамдар) мағынасын беретін сөз. «Бұлар алты атасынан бермен қарай құдандалы жегжат» (Б. Тәжібаев, Қараторғай.). Сырт қарағанда да, қазіргі біздің қолданысымызда да бір сөз қалпында танылып жүр. О бастағы жеке түбірлер бірігіп, біте қайнап, тұтас сөз тұлғасына жеткенше бастарынан талай өзгерістерді өткізген деп ойлаймыз. Бұлай ойлауға тілдік деректер мәжбүр етеді. Алғашқы сөз — құда. Ол туралы түсініктің көп қажеті жоқ. Екіншісі — анда. Осы екі сөз бірікпестен бұрын қос сөз қалпында кәріне келіп, ақыры біріге отырып, кірігіп тыным тапқан. Кіріккен дейтін себебіміз — алғашқы не соңғы сөздің бірі «а» дыбысынан айырылып барып біріккен. Біріккен сөздердің екіншісінің мағынасын басқа тіл деректері анықтап береді. моңғол тілінде анд — дос, жолдас; бурят тілінде анда — жақын дос, туыстасушылық, әрегірек барсақ, маньчжур тілінде анда — дос. «Құда» сөзіне осы сөз косарланып, «құда-анда» қос сөзі түзелген, келе-келе «құда(а)нда» тұлғасы пайда болған. «Құданда» сөзі- нің мағынасын қазіргіше түсіндірсек — «құда дос», «құда жолдас». Демек, құдалық арқылы дос, жолдас болған адамдар деген ұғым береді. Сөз соңындағы -лы жұрнақ екендігі белгілі (ағайын + ды т. б. сөздерде кездесетін).