Құлажорға

Құлажорға — көне зират. Шығыс Қазақстан облысы, Көкпекті ауданы Құлажорға ауылының шығыс жағында орналасқан.1937, 1948 жылдары Шығыс Қазақстан археологиялық экспедициясы (жетекшісі С.С. Черников) зерттеп, Құлажорға өзенінің Ертіске құяр сағасындағы 5 – 6 км аумақты қамтитын өңірден төрт қорым тапқан.

Олар тас пен топырақ аралас үйінді, диаметрі 4,5 – 12 метр, биіктігі 0,3 – 0,5 метр аралығындағы дөңгелек обалардан тұрады. Қабірлердегі тас жәшік ішіне адамды шалқасынан жатқызып, кейде оң қырымен аздап аяғын бүгіп, басын шығысқа, кейде батысқа қаратып жерлеген. Алғашқы қазба жұмыстары жасалған жердің атауы бойынша аталған Құлажорға зиратына адам мәйітімен қоса қыш ыдыс, сүйектен жасалған жебенің ұштарын және әшекей бұйымдарды жерлеген.

Қызыл бояу жағылған қыш ыдысты басына, ағаш ыдысты беліне таяу қойған. Ер адамдардың қасына қару-жарақтар қойылса, әйелдер жатқан жерден алмұрт тәрізді ілмекті алтын сырғалар, әйнек немесе пастадан жасалған моншақтар кездеседі. Сонымен қоса ыдысқа қой етінің бір мүшесі (көбінесе жамбасы мен құйымшағы) қойылса, ал тас жәшіктің үстіне құрбандыққа шалынған немесе өзі мінген атты ауыздықсыз, ерттемей жерлеген. Кейбір жағдайда тіпті жылқының терісін, бас сүйегін және тұяғын қойған. Табылған заттарға қарағанда Құлажорғаны б.з.б. ІІІ – І ғасырлардағы тайпалар мекендеген.