Құмыты

Құмыты (лат. Ceratopogonіdae) — қосқанаттылар отрядының ұзынмұрттылар отряд тармагынын тұқымдасы, қансорғыш жәндіктер. Жер шарында 4 мыңнан астам, ал Қазақстанда 71 түрі белгілі. Інде, үй қа-бырғасында, мал қорада мекендейді. 50—100 жұмыртқа салады, 45—60 күн-де жұмыртқадан ересек насеком шығады.

Құмыты
A female biting midge, Culicoides sonorensis
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Animalia Жамағаты: Arthropoda Табы: Insecta Сабы: Diptera Кіші сабы: Nematocera Ықшам сабы: Culicomorpha Ұлы тұқымдасы: Chironomoidea Тұқымдасы: Ceratopogonidae
Subfamilies
Forcipomyiinae Dasyheleinae Ceratopogoninae Leptoconopinae

Денесі бас, көкірек, құрсақ бөлімдерінен тұрады. Дене тұрқы 1 — 4 мм, денесінің арқа жағы көтеріңкі, тұмсығы ұзын, қабыршақ жапқан қанаттарында дақтар болады. Құмытылардың омыртқалы жануарлар қанымен, жәндіктердің гемолимфасымен және өсімдік сөлімен қоректенетін түрлері де бар. Аталықтары мен аналықтары ауада ұшып жүріп шағылысады. Ұрықтанған аналықтары жұмыртқа салу үшін адамның және жануарлардың қанымен, ал аталықтары тек өсімдіктердің сөлімен қоректенеді. Аналықтары жетілген жұмыртқаларын суға, ылғалды топыраққа, құмға, т.б. жерлерге салады. Олардың жаз айларында даму мерзімі жеке түрлердің өзгешеліктеріне байланысты 30 — 60 күнге дейін созылады. Құмытылардың жұмыртқалары мен дернәсілдері қыста қыстап шығады, олардың даму мерзімі ұзарады. Сілекейі улы, шаққан жері ісіп, қышиды. Құмытылар үй жануарларындағы вирус қоздыратын ауруларды (жылқының африкалық обасы, қойлардың жұқпалы қызба ауруы — блутан, т.б.), маймылдар мен үй құстарындағы гемоспоридиоз ауруларын таратады.

Құмыты шіркей қызба, лейшманиоз ауру-ларын таратады. Күрес шаралары: кемірушілердің індерін жою, ДДТ, гексохлоран шашу.

Дереккөздер

Қазақ ұлттық энциклопедиясы