Құранның қазақ тіліне аудармалары
Қазақ халқы ерте заманнан бері Ислам дінін ұстанғандықтан және қара халықтың араб тілін біліп-түсінбейтіндігінен, қазақтың мұсылман ғұламалары қасиетті кітап Құранды қазақ тіліне бірнеше рет аударған.
Сәдуақас Ғылманидың аудармасы
өңдеу«Құранды» ана тiлiмiзге аударуда мықты талпыныс жасаған ислами ғалым Сәдуақас Сәлменұлы Ғылмани едi. 1960—1970 жылдары аралығында Сәдуақас Сәлменұлы Ғылмани (Сәкен халпе) бiр жүз он сегiз мың сөзден тұратын «Қазақша-арабша» сөздiктi жаза жүрiп, «Құранның» алғашқы үш тарауын қазақшаға аударған. Бұл қолжазбаны 1970 жылға дейiн Қазақ елiнiң облыс орталықтары мен қалаларындағы имам-молдалар кезекпен оқып, «Құранның» Сәкен қалпе аударған қолжазбасымен сауатын толықтырды. Ал ғұламаның мүбәрак қолынан шыққан «Құранның» үш тарауының қазақша аудармасы осы күнге дейiн Алматыдағы Сәдуақас Ғылманидың мұрағатына мұрагер болып отырған кiшi қызы – Әмина Сәдуақасқызы Әбдiкәрiмованың қолында сақтаулы тұр[1].
Ғазез Ақытұлы мен Мақаш Ақытұлы аудармасы
өңдеуҚытайға қараған Шығыс Түркiстан аймақтарындағы қазақ мұсылмандар «Құран Кәрiмнiң» қазақша нұсқасымен Ғазез Ақытұлы мен Мақаш Ақытұлы секiлдi дарынды ғалымдардың аударуымен 1990 жылы танысты. «Құранның» бұл нұсқасы Бейжің қаласындағы «Ұлттар баспасынан» ұлттық әлiпбиiмiзбен (араб графикасы) жарық көрдi[1].
Рәтбек Нысанбайұлының аудармасы
өңдеу1991 жылы жарыққа шыққан ҚМДБ ұйымының бұрынғы мүфтиі Рәтбек Нысанбайұлы мен Уақап Қыдырханұлының Құран мағыналарын қазақшаға аудармасы[1].
Халифа Алтайдың аудармасы
өңдеуХалифа Алтаймен орындалған Құранның «Құран Кәрим. Қазақша мағына және түсінігі» деп аталған қазақ тіліне аудармасы. Ол аударған Құран араб графикасымен 1989 жылы жарық көрдi. Осы нұсқаны 1991 жылы Халифа Алтай Дәлелхан Жаналтаймен бiрлесiп, «Құран кәрiм, қазақша мағына және түсiнiгi» деген атпен мол тиражбен Сауд Арабиясының баспасөз уәзiрлiгi тарапынан кирилл әрiптерiмен шығартып, Қазақ елiне жеткiздi. Халифа Алтай аударып шығарған «Құранның» бұл нұсқасы Қазақстаннан сырт: Ресей, Моңғолия, Қырғызстан, Өзбекстанда, Әзiрбайжан елдерiнде тұратын қазақтардың үлкен рухани байлығына айналды[1]. Бұл кітап Медине қаласындағы патша Фаһдтың Құран Кәрімді басуға арналған комбинатында басып шығарылады. Халифа Алтай сол Құран аудармасының соңында жазады:
| « |
Негізінен Құран Шәрифтің басқа тілге аударылуы әрине оп-оңай мәселе емес екені мәлім. Өйткені, тіпті қарапайым бір сөздің өзі басқа тілге аударылғанда, дәл өзіндей мүлтіксіз бола қоймайды. Әлбетте Алланың сөзі Құран Шәриф басқа тілге аударылғанда нақ өзіндей бола қояды деу мейлінше қиын екндігі түсінікті. Сірә бұл Құран басқа тілге аударылуға болмайды деген сөз емес. Сондай-ақ арап тілі грамматикалық және лексикалық құрылғысы, сөйлем тұлғасы бойыншаөз алдына ерекшелікке ие бір тіл екендігіне мойындамауға болмайды. ал онымен қатар Құран Шәрифте бірқанша мағынаны қамтитын терең маңызды, қанатты сөздер де көп кездеседі.[2] |
» |
Нұралы Өсеровтың аудармасы
өңдеу- Белгiлi араб тiлi маманы Нұралы Өсеров 1991 жылы Мәскеудегi «Радуга» баспасынан «Құран Кәрiмнiң қазақша тәпсiрлерiн» жариялады[1].