Құран Кәрімге тафсир және тәуил жасау мәселесі

Құран Кәрімге тафсир және тәуил жасау мәселесі(астарлы мағына беру). Құран Кәрім - адамды негізге алған кітап ретінде түсіну және анықталу үшін жіберілген. Адамдарға бақытқа жету жолын көрсететін илаһи кітап болып табылады. Ал оны оқу, түсіну және анықтау - әрбір адамның басты міндеттерінің бірі. Бірақ Құранның бірнеше ерекшеліктері бар. Яғни, уахидің ерекшеліктерінен туындайтын жағдайлар бар. Кейбір аяттар қысқа, кейбірі ұзақ, бірнеше аяттар өте анық және түсінікті, ал кейбіреулері күрделі және көп мағыналы. Бір ғана әріп және сөзден тұратын аяттармен қатар жарты беттен тұратын аяттар да кездеседі. Аяттардың көп бөлігін оңай түсінуге болады, бірақ біраз аяттар әр қилы мағыналар береді, оларды түсіну қиын. Бұл жағдай мұсылмандардың аяттарды басқаша түсініп, тафсир жасауына себеп болды. Құран Кәрімнің өзі аяттардың осындай ерекшеліктері бар екенін көрсетеді. Ұлы Аллаһ әл-Ғимран сүресінің 7-аятында былай бұйырады: «Ол Аллаһ, саған Құран түсірді. Оның ашық мағыналы аяттары бар.Солар кітаптың негізгі іргетасы. Екінші астарлы мағынадағы аяттар бар. Ал жүректерінде қыңырлық болғандар, бұзақылық істеп, астарлы мағыналы аяттардың ұғымын іздестіріп соңына түседі. Оның ұғымын Аллаһ қана біледі. Сондай-ақ, озат болғандар: «Оған сендік. Раббымыз тарапынан келген нәрселерге сендік дейді.Міне, дұрыс ойлайтындар осылар».

Құран Кәрім аяттарының түрлері

Осыған орай Құран Кәрім аяттары құрылымы мен мағыналарына қарай екіге бөлінеді:

• Мұхкем аяттар - нақты және анық мағыналы, өзінде түсіндірілген нәрселер анық болған аяттар. Мұндай аяттарды оқып, тыңдаған кезде мағыналарын оңай түсінуге болады. Оларды түсіндірген мағыналарынан басқаша болжау мүмкін емес. Иман,ғибадат және ахлақ негіздеріне қатысты аяттар мұхкем аяттар болып табылады.
• Мүтешабих аяттар - мағыналары анық емес және әртүрлі түсінуге болатын аяттар. Бұл аяттарды мұхкем аяттардың көмегімен немесе тәуил арқылы түсінуге болады.Аллаһтың сипаттарына (қол, бет, ғарышта болу) байланысты аяттар және жұмақ, тозақ, мизан, есепке тартылу, махшар туралы аяттар және де мукатта әріптерінен тұратын аяттар осы түрге жатады. Олардың шын мағынасы Аллаһқа ғана аян. Ғалымдар болжам жасап, оларды түсініп,анықтауға тырысады.Құран Кәрім әртүрлі мағына беретін мүтешабих аяттарды тәуил еткен және олардың болжамдарын негізге алатын адамдардың ойларында қыңырлық бар екенін көрсетеді. Сондықтан «Сәләфия» деп аталған алғашқы мұсылман ғалымдармен қатар барлық ғалымдар мүтешабих аяттармен көп шұғылданбаған, оларға тәуил жасауға тырыспаған. Бұл мәселеде әлсіз екендіктерін мойындап, олардың мағыналарын Аллаһ қана біледі деген. Бірақ бірнеше мұсылман-ғалымдар да өздерінің муташабих аяттарды түсіне алатынын айтып, оларға тәуил жасап, анықтау жолына түскен. Халафия деп аталған бұл адамдар Құранның ұғынылып, анықталу үшін келгенін, сондықтан да оның барлық аяттарын білу керек екенін айтып,кейде мұхкем аяттар, кейде ақыл арқылы мүтешабих аяттарды анықтауға тырысқан. Бұл болжамдар мұсылман қоғамдарда түрлі діни түсініктері мен мазһабтардың пайда болуына себеп болған. Мужассима, Мушаббиха және Муаттила мазһабтары муташабих аяттарға тауил жасау нәтижесінде пайда болған мазһабтар болып табылады.

Құран аяттарын захири (анық) және батини (жасырын) мағыналарда түсініп, болжам жасағандар да болған. Осының нәтижесінде захирилік және батинилік фырқалары пайда болған. Бірақ мұндай көзқарастар қоғамда көбіне асыра сілтеушілікке және Ислам шеңберінен шығып кеткен сенімдердің таралуына себеп болған. Шындығында Құран аяттарының әртүрлі ұғынылып, анықталуы табиғи нәрсе, бірақ тәфсір және тауил жасау тәсіліне бағыным иман шетінен шығатын анықтама жасаудан сақ болу керек.