Құсойнақ

Құсойнақ — күйіттеу кезеңі алдында және шағылысу кезінде құстарда байқалатын ерекше мінез-құлық.Құсойнақ кезінде мекиені немесе қоразы бір-біріне әр түрлі қимыл-қозғалыстар (тік ұшу, құлдырап төмендеу, т.б.) жасайды, алуан түсті қауырсындарын жайып, басындағы, мойнындағы тері өсінділерін түрлендіреді және әр түрлі дыбыстар шығарып, сайрайды. Мысалы, тауқұдірет бағыттаушы қанат қауырсындарының ұшын тербелтіп, малдың маңырағанындай дыбыс шығарады. Полигамды (бір қораздың бірнеше мекиендермен шағылысуы) құстардың (күжіркей, құр, маңқы, т.б.) қораздары Құсойнақ алаңдарында мекиендерінен бөлек жиналып, түрлі қимыл-қозғалыстар жасайды. Полиандриялы (бір мекиеннің бірнеше қоразбен шағылысуы) құстардың (қалытқы құс, тауқұдірет, үшоймақ, т.б.) Құсойнақғына тек мекиендері қатысады.

Кейбір құстар (құр, меңіреу құр, күжіркей) топтанып, үйірленіп Құсойнақ жасаса, енді біреулері (қырғауыл, ұлар, кекілік, қызғыш) жеке-жеке Құсойнақ салады. Құсойнақ кезінде әр түр өзіне ғана тән ерекше қимылдар жасайды. Мысалы, тырналар кәдімгідей би билесе, құрлар, меңіреу құрлардың қораздары алаңға жиналып, құрылдаған дыбыстар шығарып, бір-біріне шабуыл жасайды, қырғауылдың қоразы ыңғайлы ашық жерге шығып, қанаттарын жиі сабалап, дыбыс шығарады. Көкектердің көкектеп үн шығаруы, тоқылдақтардың “дабыл қағуы”, кептерлердің күркілдеуі, көптеген торғай тәрізді құстардың сайрауы да Құсойнақтың бір көрінісі болып табылады.

Жыртқыш құстардың шәулісі мен ұябасары аспанда өте биікке көтеріліп, төмен қарай құлдырайды, шаңқылдап дыбыс шығарып, бірін-бірі қуады. Су құстары, әсіресе, үйректердің кежегі мекиендеріне шағылысар алдында жай жүзгенде көрінбейтін әдемі түрлі түсті қауырсындарын (“айналарын”) көрсетеді. Моногамды (бір қораздың бір ғана мекиенмен шағылысуы) құстардың қоразы мекиенінің ғана жанында Құсойнақ құрады.